Tüketici mevcut “kötü” gelecek “umutlu” diyor

Tüketici İnanç Endeksi datalarını husus edinen Dünya Gazetesi müellifi Naki Bakır, bugünkü köşe yazısına taşıdı.

İşte o köşe yazısı:

Tüketicilerin; iktisatta mevcut duruma ait seçim öncesinde var olan ve sandığa da yansıyan, olumsuz algı seviyesi seçimin akabinde daha da güçlenmekle birlikte, gelecek periyoda yönelik düzgünleşme beklentisi ile optimistlik dozu da artmaya başladı. Buna bağlı olarak nisan ayında ölçülen tüketici itimadının genel seviyesinde yükseliş yaşandı.

Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile her ay yapılan Tüketici Eğilim Anketinden hesaplanan ve tüketicilerin genel itimat seviyesini yansıtan Tüketici İnanç Endeksinin seçim ayı martta 79,4 olan mevsimsel tesirlerden arındırılmış seviyesi, nisanda yüzde 1,4 artışla 80,5’e yükseldi.

Böylece yılın birinci dört ayında kümülatif olarak yüzde 3,9 artan endeks, son on ayın en yüksek seviyesine çıktı. Fakat bu yükselişe karşın bir yıl evvelki seviyesinin yüzde 8,1 altında bulunan endeks, “normal” kabul edilen 100 hudut kıymetinin altında kalmaya devam etti. 100’den büyük olması optimist, 100’den küçük olması karamsar (güvensiz) durumu yansıtan endeksin kıymeti geçen yıl nisan ayında 87,5 seviyesinde bulunuyordu.

GELECEK 12 AYDA DÜZGÜNLEŞME BEKLENİYOR

Tüketici itimat endeksini oluşturan kıymetlendirme ve beklentilerle ilgili alt endekslerin başında “Geçen 12 aylık periyoda nazaran mevcut periyotta genel ekonomik durum” geliyor. Bu alt endeksin seçim ayı martta 49,9’la düşük seviyede bulunan kıymeti, seçimlerin akabinde nisan da yüzde 16,5’lik sert bir düşüşle 41,6’ya kadar indi.

Başka deyişle tüketicilerin genel ekonomik duruma ait görüşleri seçimin akabinde daha da berbatlaştı. Paralel bir seyirle “Geçen 12 aya nazaran mevcut periyotta hanenin maddi durumu”na ait alt endeks de nisanda yüzde 2,3 düşüşle 65’e indi. Buna karşılık gelecek 12 aylık periyoda ait genel ekonomik durum beklentisini yansıtan endeks yüzde 4,4 artışla 78,1’e, hanenin maddi durum beklentisine ait endeks de yüzde 5 artışla 82,9’a yükseldi.

Buna nazaran kelam konusu endekslerin pahası 100’ün altındaki karamsar bölgede kalmaya devam etmekle birlikte tüketiciler genel ekonomik şartlar ve kendi maddi şartlarında gelecek 12 ayda görece güzelleşme bekliyor. İşsizlikle ilgili beklentilerde karamsarlık ise artışını sürat keserek sürdürdü. Gelecek 12 ayda işsiz sayısına ait alt endeks pahası ise evvelki aya nazaran yüzde 2,9 düşerek 74,9 oldu. Bu endeksin artması işsiz sayısının azalacağı, düşmesi ise artacağı tarafındaki beklentiyi söz ediyor. Buna nazaran genel iktisatta ileriye yönelik güzelleşme beklenirken de işsizlikte artış beklentisi sürüyor.

REFAH GÖSTERGELERİNDE BEKLENTİLER DİPTE

Tüketici itimadının somutlaştığı alanların başında ise refah göstergesi olarak mesken ve araba satın alma eğilimi geliyor. Lakin itimat endeksinin bileşenleri içinde en düşük pahası bunlara ait alt endeksler alıyor. Hanelerin gelecek 12 ayda konut satın alabilme yahut inşa ettirme ihtimaline ait alt endeksin martta yalnızca 10,7 olan pahası nisanda yüzde 5,7 artışla 11,3’e çıkmakla birlikte, baz bedelin 100 olduğu dikkate alınınca hala en taban düzeyde bulunuyor.

Gelecek 12 ayda konut tamirine para harcama eğilimine ait endeks ise nisanda yüzde 9,5 düşüşle 29,2’ye indi. Gelecek 12 ayda araba alma beklentisini ölçen endeksin martta 19,2 olan bedeli de nisanda yüzde 7,2 düşerek 17,8’e geriledi.

ENFLASYONUN DÜŞECEĞİNE “İKNA” VAR

Temel önceliği enflasyonla gayret olan ekonomik program kapsamında en olumsuz faktör olarak halkın “ikna” olmaması lisana getirilirken, tüketicilerin ileriye yönelik enflasyon beklentisinde nisan ayında düşüş yaşandığı dikkati çekti. Evvelki 12 aylık periyoda nazaran gelecek 12 ayda tüketici fiyatlarının değişimine ait “beklenti” endeksinin pahası, nisanda yüzde 5 artışla 56,2 oldu. Bu endeksin artması tüketici fiyatlarında düşüş yaşandığı, azalması ise artış yaşandığı kanısını yansıtıyor. Bu ortada mevcut periyodun tasarruf etmek için uygunluğuna ait endeksin seviyesi nisanda yüzde 0,5 düşüşle 74,4’e indi.

TÜKETİCİNİN İTİMAT SEVİYESİ HER İKİ SEÇİMDE DE SANDIĞA YANSIDI

Seçim sonuçları ile tüketicilerin itimat seviyesi ortasındaki alakaya dikkat çeken uzmanlar, itimat endeksinin seçim ayında 100’e yakın ve/veya yükselişte olduğu periyotlarda iktidar partileri lehine, bu kıymetin çok altında çıktığı ya da düşüşte olduğunda ise aksine sonuçlar alındığı görüşünü lisana getiriyor.

2023 genel seçimleri sürecinde oluşan beklentiler ve toplumsal kesitlere yönelik yapılan iyileştirmelerin tesiriyle tüketici inanç endeksi nisanda 87,5’e ve mayısta 91,1’le son beş yılın doruğuna çıkmıştı. Mayıs 2023 genel seçimlerinde iktidar partisinin zaferle çıkmasında tüketici kısımdaki itimat artışının tesirli olduğu değerlendirildi.

Ancak ekonomik gidişatta bozulma ve yaşanan kur şoklarının da tesiriyle artan “kriz” algısı ile endeks sert biçimde düşerek ağustosta 68’e kadar indi. İzleyen devirde mutedil yükseliş yaşanan itimat endeksi eylülde 71,5’e, ekimde 74,6’ya, kasımda 75,5’e, aralıkta 77,4’e ve bu yılın ocak ayında 80,4’e kadar çıktı, lakin şubatta 79,3’e indi ve mahallî seçimlerin yapıldığı martta da yerinde saydı.

Mart 2024 yerel seçimlerinde iktidarın oy kaybetmesi, muhalefet partilerinin grafiğinin yükselmesinde de tüketici inanç seviyesinin tesirli olduğu bedellendiriliyor. Genel manada tüm seçmenler “tüketici” pozisyonunda bulunurken, 16 milyon dolayındaki emekli kısmın seçim öncesi beklentilerine gereğince karşılık bulamamasının bu sonuçta hissesi olduğu tabir ediliyor.

patronlardunyasi.com