Dünya Bankası ülkelerdeki yatırım ortamını “B-READY” ile kıyaslayacak

Banka, İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun yayımının durdurulmasından yaklaşık 3 yıl sonra ülkelerdeki iş ve yatırım ortamının kıymetlendirilmesine yönelik yeni raporunu 25 Eylül’de yayımlayacak.

Dünya genelinde birçok iktisattaki iş ve yatırım ortamının kıyaslanacağı B-READY raporunda, firmalara yönelik düzenleyici çerçeve ve kamu hizmetleri pahalandırılacak.

Raporda, düzenleyici çerçeve ve kamu hizmetlerinin uygulamada ne kadar aktif biçimde bir ortaya getirildiğine bakılacak.

Ekonomiler ortasında ve vakit içinde karşılaştırılabilir datalarla B-READY raporu, daha güçlü bir özel kesim için ıslahatları teşvik etmek emeliyle uygulanabilir bulgular sağlayacak.

Firmaların pazara iştirakine ait 10 bahse odaklanıyor

İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun yerine yayımlanacak B-READY ile her yıl düzenleyici çerçevenin kalitesinin, firmaları ve piyasaları destekleyen kamu hizmetlerinin sunumunun ve bunların uygulamada ne kadar verimli biçimde bir ortaya getirildiğinin ölçülmesi hedefleniyor.

Rapor, bir işletmeyi açma, işletme yahut genişletme ve kapatma süreci olmak üzere firmanın ömür döngüsü ve pazara iştirakine ait 10 mevzuya odaklanıyor. İşe giriş, iş yeri, kamu hizmetleri, iş gücü, finansal hizmetler, milletlerarası ticaret, vergilendirme, uyuşmazlık tahlili, pazar rekabeti ve işletme iflası bu mevzular ortasında yer alıyor.

Ticaret başlığı altında yer alan bahisler ortasında memleketler arası ticarete yönelik düzenlemelerin kalitesi, kamu hizmetleri, mal ithalat ve ihracatının verimliliği ve dijital ticarete iştirak yer alırken, bilgilerin, uzman görüşmeleri ve firma anketleriyle toplandığı belirtiliyor.

B-READY raporunda, iş ortamının selefine nazaran daha bütünsel olarak değerlendirildiği ve sadece tek bir firmanın iş yapma kolaylığı perspektifini değil, birebir vakitte bir bütün olarak özel bölümün bakış açısını da ele aldığı kaydediliyor.

Rapor için yalnızca firmalar üzerindeki düzenleme yükünün yanı sıra düzenlemelerin kalitesi ve firmaların hayat döngüsü boyunca ilgili kamu hizmetlerinin şartlarının da incelendiği belirtiliyor.

İlk basamakta 51 ülkedeki yatırım ortamı değerlendirilecek

B-READY’nin pilot raporunun üç baskı halinde kademeli olarak dünya çapında 185 ekonomiyi kapsaması öngörülüyor. Üç pilot raporun 2024’ten 2026’ya kadar yayımlanması planlanıyor. Böylelikle, bilgi setinin tamamı için bir temel oluşturulması ve metodolojinin büsbütün gelişmesine imkan sağlanması amaçlanıyor.

Halihazırda birinci B-READY raporunda ele alınacak 51 iktisada ait bilgiler toplanıyor ve tahlil ediliyor. İkinci kademede 62, üçüncü kademede ise 72 iktisattaki iş ve yatırım ortamına ait değerlendirmelerin yayımlanması planlanıyor.

İkinci kademede pahalandırılacak ülkeler ortasında yer alan Türkiye’nin, 2025’te “B-READY”e katılacağı belirtiliyor.

İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun yayımı 2021’de durdurulmuştu

Dünya Bankasının en kıymetli raporlarından biri olarak görülen İş Yapma Kolaylığı Raporu, birinci olarak 133 ekonomiyi kapsayacak formda 2003 yılında yayımlanmıştı.

Dünya Bankasının her yıl yayımladığı İş Yapma Kolaylığı Raporu, son olarak 190 ülkeyi iş ortamı düzenlemeleri açısından değerlendiriyordu.

Raporda ülkeler, düzenleyici ve yasal ortamlarına, iş kurma kolaylığına, finansmana, altyapıya ve öteki iş ortamı tedbirlerine nazaran sıralanıyordu.

İş Yapma Kolaylığı Raporu’nda, ülkelerdeki yatırım ortamını etkileyen mülkiyet hakları, vergi ödeme, elektrik temini ve iş kurma üzere iş düzenlemeleri tahlil ediliyordu.

Dünya Bankası, 16 Eylül 2021’de data düzensizliklerine ait yürütülen soruşturma sonucunda üst seviye banka yetkililerinin Çin’in sıralamasını etkileyen dataları değiştirmek için çalışana baskı yaptığının belirlenmesi üzerine, İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun yayımlanmasına devam edilmeyeceğini açıklamıştı.

Bankadan yapılan açıklamada, İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun 2018 ve 2020 yıllarına ait sayılarında bilgi düzensizliklerinin rapor edilmesinin akabinde Dünya Bankası İdaresinin raporun yayımını askıya aldığı, rapor ve metodolojisine yönelik bir dizi inceleme ve kontrolün başlatıldığı aktarılmıştı.

Veri düzensizliklerine yönelik soruşturma sonucunda, o periyotta Dünya Bankasında İcra Kurulu Başkanlığı vazifesini yürüten Milletlerarası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva ile dönemin Dünya Bankası Başkanı Jim Yong Kim de dahil olmak üzere üst seviye yetkililerin bankanın büyük bir sermaye artışı için Çin’den takviye aradığı bir vakitte Çin’in sıralamasını iyileştirmeleri için ekonomistlere baskı yaptığı tespit edilmişti.

IMF Başkanı Georgieva ise soruşturma bulgularına itiraz ederek, bilgi düzensizliklerine ait yürütülen soruşturma sonucu yayımlanan raporda, kendisinin 2018 yılı İş Yapma Kolaylığı Raporu’ndaki rolüne ait yer alan bulgulara katılmadığını tabir etmişti.

Dünya Bankasının İş Yapma Kolaylığı Raporu’nun yayımını durdurma kararı ve soruşturma bulguları milletlerarası iktisat topluluğunda büyük yankı uyandırmış ve memleketler arası kuruluşların raporlarının güvenirliğini gündeme getirmişti.

“Önemli bir boşluğu dolduracağını düşünüyoruz”

Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) Genel Sekreteri Serkan Valandova, mevzuya ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye’nin memleketler arası yatırımlardan aldığı hissesi artırması, bir üretim ve hizmet merkezi olarak rekabetçiliğini geliştirmesi için global standartlarda yatırım ortamına sahip olması gerektiğini belirterek şunları kaydetti:

“Biz de YASED olarak, Türkiye dahil birçok coğrafyada faaliyet gösteren üyelerimizin bilgi ve deneyimlerine dayanarak, dünyada yatırımcı dostu olarak öne çıkan yeterli uygulama örneklerini ülkemize getirmeye çalışıyoruz. Bunu yaparken ülkelerin yatırım ortamlarını mukayeseli olarak ele alan birçok gösterge, çalışma ve endeksten faydalanıyor, en rekabetçi ülkelerin siyaset çerçevelerini ve mevzuat altyapılarını inceleyerek kamu muhataplarımız için siyaset teklifleri oluşturuyoruz. Bu cins çalışmaları zorlaştıran en temel eksiklik, ülkeler özelinde mukayeseye imkan veren, bilimsel sistemlerle hazırlanmış, emniyetli ve süreklilik arz eden data setlerinin olmaması. Dünya Bankası B-READY Raporu’nun ve bu rapor oluşturulurken yapılacak tahlil ve anketlerin bu manada kıymetli bir boşluğu dolduracağını düşünüyoruz. B-READY, daha evvelki devirlerde uygulanan Doing Business (İş Yapma Kolaylığı) çalışmasını daha kapsamlı, daha şimdiki ve daha emniyetli bir metodoloji çerçevesinde ele alması açısından da değerli olacak.”

Etkinliğini her geçen gün artıran Yatırım Ortamını Uygunlaştırma Uyum Heyetinin, Türkiye’de yatırımların önündeki idari mahzurları tespit eden bir çalışma sonrasında kurgulandığını ve sistemli biçimde çalışarak Türkiye’yi Doing Business endeksinde 2006 yılında 155 ülke ortasındaki 93. sıradan, 2020 yılında 190 ülke ortasında 33. sıraya çıkardığını hatırlatan Valandova, “B-READY Raporu’nun da ortaya koyacağı tespitlerle ülkeler ortasında en uygun yatırım ortamına sahip olma konusundaki motivasyonu artırarak ıslahat gündemlerini hızlandırmasını beklemekteyiz.” dedi.

Valandova, B-READY’nin bir işletmenin ömür döngüsünü kapsayacak formda; iş kurma, yatırım yeri, altyapı hizmetleri, istihdam, memleketler arası ticaret, vergilendirme, uyuşmazlıkların tahlili, piyasa rekabetçiliği ve ticari iflaslar mevzularını içeren 10 temel alanı kapsayacağını tabir ederek, tüm bu alanlarda dijital teknolojilerin kullanımına, çevresel sürdürülebilirliğe ve cinsiyet eşitliğine ayrıyeten dikkat edilecek olmasını, çalışmanın dünya rekabet gündemini yakalamaya yönelik bir çaba olarak değerlendirdiklerini kaydetti.