Fiyat etiketi üzere dış borç: 499.9 milyar dolar!

Ekonomim’den Alaattin Aktaş bugünkü yazısında “Türkiye’nin 2023 dış borcu’yla ilgili yazı yazdı. Aktaş’ın bugünkü ‘Fiyat etiketi üzere dış borç: 499.9 milyar dolar!’ köşe yazısı;

Borç stoku fiyat etiketini andırıyor lakin meblağın bilhassa 500 milyarı aşmaması tarafında bir gayret gösterildiği söylenemez olağan ki. Bu türlü bir görüşü ileri sürmek, dış borç bilgileriyle oynandığı manasına gelir ki bu türlü bir durum kelam konusu olamaz.

İlginç bir tesadüf olmuş, hepsi o kadar. Zati kimse borç için 499.9 milyar demeyecek, artık Türkiye’nin dış borcu 500 milyardır, söylenecek bu.

Nereden nereye…
Maliye’nin dış borç stokuna Ait bilgi seti bize 1989’dan bu yana olan devrin ayrıntısını veriyor. Buna nazaran 1989’da 43.9 milyar dolar olan dış borç birkaç yıl hariç daima artarak gelmiş.

100 milyar dolar hududu 1999’da, 200 milyar dolar hududu 2006’da, 300 milyar dolar sonu 2010’da, 400 milyar dolar sonu da 2013’te aşılmış.

Geçen yıl da 500 milyar sonunun aşılmasına ramak kalındı. O hududu da bu yıl aşarız.

2023’teki artış 42 milyar dolar
Türkiye’nin brüt dış borç stoku geçen yıl 42 milyar dolar artış kaydetti. Bu fiyat, 2017’den bu yana olan periyodun en yüksek yıllık artışına işaret ediyor.

Dış borç artışının 1989-2023 devrinde yıllık bazda 40 milyar doların üstüne çıktığı yıl sayısı bir elin parmaklarından az, sırf dört.

Dış borç yıllık bazda en yüksek artışı 47.8 milyar dolarla 2013 yılında kaydetti.

Borç 2017’de 44.9 milyar, 2007’de 44.3 milyar, geçen yıl da 41.9 milyar dolar artış gösterdi.

Yarısı özel sektörün
2023 sonundaki borcun yaklaşık yarısı, 251 milyar doları özel dala ilişkin. Kamunun hissesi yüzde 40 oranında 202.5 milyar dolar. Borcun 46.4 milyar dolarla yüzde 9’un biraz fazlası da Merkez Bankası’na ilişkin. Merkez Bankası’nın giderek artan dış borcu geçen yıl rekor seviyeye çıktı. Bu borç artışı, Merkez Bankası’nda bilhassa Körfez ülkelerince açtırılan mevduat hesaplarından oluşuyor. Merkez Bankası’nın 2016 yılı sonunda 1 milyar dolara kadar gerileyen dış borcu da işte bu hesapların tesiriyle son yıllarda süratle yükseldi. Merkez Bankası’nın borcundaki artış geçen yıl 14 milyar dolara yaklaştı ve borç stoku 46 milyar doları aştı.

Kısa vadelinin hissesi tekrar arttı
Geçen yıl sonundaki toplam dış borcun yüzde 35.1 oranında 175.2 milyar doları kısa vadeli. Uzun vadeli borç fiyatı ise 324.7 milyar dolar.

Kısa vadeli borcun toplamdaki hissesi 2013 yılında yüzde 35’leri aşmış, sonra yine gerilemişti, bir defa daha bu sonun üstüne çıkıldı.

Kısa vadelinin hissesi 2013 yılının ikinci ve üçüncü çeyreği sonunda yüzde 35.4 ve yüzde 35.3 olarak gerçekleşmişti. Bu oranlar, şimdiye kadar kaydedilen en yüksek oranlar.

Daha sonra 2018 sonunda yüzde 21’e kadar inen kısa vadeli dış borcun toplamdaki hissesi geçen yıl üçüncü çeyrek sonunda yüzde 35’e, yıl sonunda ise yüzde 35.1’e ulaştı.

Zaten sorun vadenin kısalığı
Türkiye’nin brüt borç stokunun GSYH’ye oranı 2023 sonu prestijiyle yüzde 44.7 seviyesinde. Bu oran, birçok gelişmiş ülkenin borç/GSYH oranından düşük. Kaldı ki yüzde 44.7, Türkiye için de görece düşük bir oran sayılır. Bu oran çok değil üç yıl evvel yüzde 60’a dayanmış, 2020’nin sonunda yüzde 59.8’e kadar çıkmıştı.

Yüzde 44.7’lik borç/GSYH oranı birçok gelişmiş ülkeden bile düşük fakat bizdeki sorun üstte aktardığım vade ayrıntısında saklı. Bizde borcun üçte birden fazlası kısa vadeli. Bu da borcu ödemek için daima borçlanmayı gerektiren bir kısır döngü demek.

Bizde siyasetçiler, hatta iktisat idaresi bile “Dış borcumuzun ulusal gelire oranı yüksek değil, hatta birçok ülkeden düşük” demeyi pek sever de, borcun vadesine değinmekten işte bu yüzden pek hoşlanmaz.

patronlardunyasi.com