Yeni vergi paketi tekliflerinde tartışma büyüyor

Gelir Yönetimi Başkanlığı (GİB) tarafından hazırlanan vergi paketi tekliflerine ait tartışmalar sürüyor. Servet vergisi, yarar vergisi, kiralardan peşin vergi alınması üzere kritik bahislerin, hazırlıkları sürdürülen düzenlemede yer almayacağı tabir ediliyor. Fakat teklif paketinde yer alan Global Minimum Kurumlar Vergisi ile yurt içindeki şirketlere yönelik Taban Kurumlar Vergisi uygulamalarının teklifinde yer almasına kesin gözüyle bakılıyor. Geçtiğimiz hafta Taban Kurumlar Vergisi’ni tahlil eden Gelir Yönetimi E. Strateji Geliştirme Daire Başkanı ve Yeni Ekonomi Danışmanlık A.Ş Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı, bugün de tüm taraflarıyla Global Minimum Kurumlar Vergisi’ni inceledi. Karyağdı’ya nazaran, hem Türkiye’de faaliyet gösteren global şirketleri, hem de Türkiye merkezli olup yurt dışında faaliyet gösteren 750 milyon Euro üzeri ciroya sahip şirketleri ilgilendiren düzenlemenin direkt yatırımları etkilemesi beklenmiyor.

KÜRESEL MİNİMUM KURUMLAR VERGİSİ NEDİR?

Ekonomim’den Hüseyin Gökçe’nin haberine nazaran, Global Taban Kurumlar Vergisi, G20 ve OECD öncülüğünde 2013 yılında başlatılan ülkeler ortasındaki ziyanlı vergi rekabetini ve çok uluslu firmaların yıkıcı vergi planlamalarını önlemek gayesiyle başlatılan Matrah Aşındırma ve Kâr Kaydırma (BEPS: Base Erosion and Profit Shifting,) Projesi’nin iki çıktısından biri. 141 ülkenin yer aldığı çalışma kümesinden 137 ülkenin kabul ettiği global taban kurumlar vergisi, globalleşme ve dijitalleşme yoluyla yeni bir evreye giren ekonomik tertipte birden fazla ülkede faaliyette bulunan çok uluslu ve büyük ölçekli şirketlerin kârlarının minimum seviyede vergilendirilmesini öngörüyor. Buna nazaran gerek yurtiçi gerekse yurtdışı faaliyetlerinden elde ettikleri yıllık toplam cirosu 750 milyon euro’yu (26 milyar 182 milyon lira ya da 815 milyon 970 bin dolar) aşan çok uluslu şirketlerin, iştiraklerinin, şubelerinin faaliyette bulundukları ülkelerde efektif vergi oranının %15’ten az olmaması gerekiyor.

EFEKTİF (ETKİN) VERGİ ORANI NEDİR?

Efektif vergi oranı, her bir ülke için, o ülkedeki kişi ya da kurumlar tarafından ödenen vergilerin elde edilen gelirlere/kazanca bölünmesiyle hesaplanan vergi oranıdır. Örneğin Türkiye’de yasal kurumlar vergisi oranı 2024 yılı için, bankalarda ve finansal kurumlarda %30, öbür şirketlerde %25 olsa da indirim ve istisnalar sonucunda şirketlerin ödediği kesin vergi oranı (efektif vergi oranı) %10’ların dahi altına inebilmektedir. Şayet efektif vergi oranı %15’in altındaysa 15’e tamamlanması gerekiyor.

KÜRESEL MİNİMUM KURUMLAR VERGİSİ ÖTEKİ ÜLKELERDE YÜRÜRLÜĞE GİRDİ Mİ?

Avrupa Birliği ülkelerinde 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girdi. Fakat altı ülke yükümlülüğünü yerine getirmemiş durumda (Litvanya, Letonya, Polonya, Kıbrıs Rum Bölümü, Portekiz ve İspanya) Kanada, Japonya, Malezya, Yeni Zelanda, Kore, İsviçre, Birleşik Krallık ve Vietnam uygulamayı hayata geçiren ülkeler ortasında yer alıyor. Lakin WTS Global’e nazaran Amerika Birleşik Devletleri’nin yakın gelecekle ilgili rastgele bir uygulama planı bulunmuyor.

TÜRKİYE GLOBAL MİNİMUM VERGİYİ UYGULAMAZSA NE OLUR?

Eğer Türkiye olarak kapsama giren şirketlere yönelik %15 minimum kurumlar vergisi uygulamazsak ana şirketin bulunduğu ülke bu oranı uygulayacak ve vergiyi o ülke tahsil etmiş olacak.

YÜZDE 15 HESAPLAMASINI KİM YAPACAK?

OECD yönergelerine nazaran hesaplamalar, küme tarafından diğer bir kuruluş görevlendirilmediği sürece kümenin sonuncu ana şirketi tarafından yapılacak.

KÜRESEL MİNİMUM KURUMLAR VERGİSİ KİMLERİ ETKİLEYECEK?

Küresel faaliyetleri toplamında 750 milyon Euro’nun üzerinde cirosu olan tüm çok uluslu şirketler Global Taban Kurumlar Vergisinin kapsamına giriyor. Global Minimum Kurumlar Vergisi, ana merkezi Türkiye’de olup yurt dışında faaliyette bulunan ve global ölçekte 750 milyon Euro’dan fazla cirosu olan büyük ölçekli Türk şirketlerini de kapsayacak. Bu durumda dış ülkelerdeki iştirakler, bağlı şirketler %15’ten daha az bir vergi ile vergilendirilmişse Türk Gelir Yönetimi ortadaki farkı Türkiye’de tahsil edecek.

TÜRKİYE’YE GELEN DİREKT YATIRIMLARA TESİRİ NE HALDE OLACAKTIR?

Dünyanın neresinde faaliyette bulunulursa bulunulsun minimum %15 vergi yüküne katlanılması durumunda düşük vergi nedeniyle ortaya çıkan vergi rekabeti azalmış olacak. İndirim ve istisnalar sonunda efektif vergi oranı %15’in altına şirketler için vergi maliyeti artacak. Türkiye’de düşük oranlı agresif bir kurumlar vergisi oranı olmadığı için yeni düzenlemenin çok tesiri olmayacak. Bu durumda iş yapma kolaylığına ait ögeler daha kıymetli hale gelecek.

KÜRESEL TABAN KURUMLAR VERGİSİ, VERGİDE ADALET AÇISINDAN NE MANAYA GELİYOR?

Kârlarını düşük vergili ülkelere ya da vergi cennetlerine aktararak elde ettikleri kara nazaran epey az vergi ödeyen ya da vergi ödemeyen şirketlerin yarattığı haksız rekabet bir nebze önlenmiş olacak. Mevcut kurallara nazaran, vergi cennetlerinde bulunan iştirakler çok az vergi ödüyor ve bu da elbette bir bütün olarak şirkete yarar sağlıyor.

Küresel Taban Kurumlar Vergisi indirim ve istisnaların kaldırılması manasına mı geliyor?

İndirim ve istisnalar resmen kaldırılmamakla birlikte efektif vergi oranının minimum %15 düzeyine çıkarılması, kısmen kaldırılması manasına gelecek.

ASGARİ VERGİNİN SAHİDEN ÖDENMESİNİ SAĞLAMAK İÇİN NE YAPILACAK?

Örneğin çok uluslu bir şirket vergi cennetinde bulunan bir iştirakinde elde ettiği yarar üzerinden %3 oranında efektif vergi ödüyorsa, şirketin ana merkezinin bulunduğu ülke, iştirakin çıkarı üzerinden %12 oranında vergi alma hakkına sahip olacak.

KÜRESEL MİNİMUM VERGİNİN İSTİSNALARI VAR MI?

OECD model uygulamasına nazaran; alınacak verginin dikkate alınmayacak fiyatta düşük olması ve bu vergiyi ödemek için katlanılacak ahenk maliyetinin hayli fazla olması halinde efektif vergi oranı %15’in altında olsa da vergi tahsil edilmeyecektir. Bu nedenle bir alt hudut belirlenmesi kelam konusu olacaktır.

Ayrıca OECD uygulamasında şirketler, maddi varlıkların pahasının en az %5’i ve fiyat masraflarının %5’i kadar olan bir çıkar ölçüsünü da ek vergiden istisna tutma imkânına sahip olabiliyorlar. Bu da taban kurumlar vergisi açısından bir tıp istisna niteliğindedir.

Ancak Türkiye’nin taban kurumlar vergisi siyaset tercihlerinin neler olabileceği konusunda şimdi gereğince net bir bilgi kamuoyu ile paylaşılmış değil. Münasebetiyle bu hususta bir yasa teklifi metni kamuoyu ile paylaşıldığında ayrıntılar hakkında bilgi sahibi olabileceğiz.

Öte yandan OECD/G20 Kapsayıcı Çerçeve mutabakatı uyarınca devlet kurumları, milletlerarası yahut kâr hedefi gütmeyen kuruluşlar, emeklilik fonları yahut çok uluslu bir kümenin ana kuruluşu olan yatırım fonları global minimum kurumlar vergisi kapsamına girmeyecek.

Bu vergiyi mevcut kurumlar vergisine ek bir vergi üzere düşünmek hakikat olur mu?

Mevcut kurumlar vergisi birebir halde kalacaktır. Lakin çokuluslu şirket için hesaplanan efektif kurumlar vergisi oranı %15’in altına inmişse ortadaki farkın vergi olarak talep edilmesi kelam konusu olacaktır. Hasebiyle ek bir vergi olarak kıymetlendirmek hakikat olmayacaktır.

TÜRKİYE’NİN VERGİ GELİRLERİNİN ARTMASI BEKLENİYOR

Bu hususta kamuoyu ile paylaşılmış hesaplama bulunmuyor. Fakat taban global kurumlar vergisinin vergi gelirlerine tesiri çok uluslu yabancı şirketler ve çok uluslu Türk şirketleri açısından farklı olacak.

Türkiye’de faaliyet gösteren büyük ölçekli çok uluslu şirketler, indirim ve istisnalar nedeniyle efektif olarak %15’in altında vergi ödüyorlarsa ortadaki fark alınmaya başlanacak. OECD 2023 Kurumlar Vergisi İstatistiklerine nazaran (Corporate Tax Statistics 2023) 2020 yılı itibariyle Türkiye’nin topladığı kurumlar vergisi içinde çok uluslu yabancı şirketlerin hissesi %26’lar civarında. Lokal şirketlerimiz ise kurumlar vergisinin %74’ünü ödüyorlar.

Aynı datalara nazaran Türkiye’nin efektif vergi oranları yıllar itibariyle %17,8 ila %22,3 ortasında değişiyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in sosyal medya paylaşımında belirttiği üzere; Türkiye’de faaliyette bulunan milletlerarası sermayeli şirket sayısı yaklaşık 80 bin civarında olup bunlardan yalnızca yüzde 2,5 üzere bir kısmı (2 bin 134 çok uluslu şirket) 750 milyon Euro eşiğini aşıyor. Bu iki bilgiyi birlikte değerlendirdiğimizde Türkiye’de faaliyette olan çok uluslu şirketlerden fazlaca vergi geliri elde edilemeyebileceği anlaşılıyor.

Öte yandan merkezi Türkiye’de olup, iştirakleri aracılığıyla yurt dışında vergi cennetlerinde ya da efektif vergi oranı düşük ülkelerde faaliyet gösteren büyük şirketlerimiz o ülkelerde vergilendirmezlerse Türkiye’de %15 oranında global minimum kurumlar vergisi öder hale gelecekler. Bilhassa yurt dışı şube yararları olan şirketler başta olmak üzere yurt dışı iştirak çıkarları ve yurt dışı inşaat onarma, montaj ve teknik hizmetlerden sağlanan yararları olan global geliri 750 milyon Euro’yu aşan (816 milyon dolar) büyük ölçekli şirketlerin ödeyeceği vergi artacak. Bunlar da vergi gelirlerinde artışa neden olacaktır.

ASGARİ KURUMLAR VERGİSİNİN GAYESİ NEDİR?

Birden fazla ülkede faaliyet gösteren büyük ölçekli global şirketlerin yararlarını vergi limanlarına (cennetlerine) yahut düşük oranlı ülkelere vergi matrahlarını kaydırarak vergi kaybına yol açmalarının önlenmesi amaçlanıyor. Elde edilecek vergi gelirleriyle başta eğitim ve sıhhat olmak üzere kamu hizmetleri için kaynak yaratılması amaçlanıyor. Global taban kurumlar vergisinin maksadı, çok uluslu bir şirket nerede faaliyet gösterirse göstersin en az %15 oranında vergi ödemiş olmasını temin etmek.

Bir şirket vergi oranı düşük olduğu için ya da hiç vergi ödemediği için bir ülkeyi faaliyet yeri olarak tercih etmişse, bu düzenleme yürürlüğe girdikten sonra o ülkede en az %15 oranında vergi ödemesi gerekiyor. Şayet o ülke %15 oranında bir minimum vergi almamışsa şirketin ana merkezinin bulunduğu ülke (kârların toplandığı ülke) yahut 3. bir ülke, faaliyetin kendi ülkesinde yapılmış olup olmadığına bakmaksızın %15 oranında vergi alma hakkına sahip olacak.

patronlardunyasi.com