VEDAT ÖZDAN
2023’te son 40 yılın en yüksek enflasyonuna ve mali sıkılaşmasına şahit olduk.
2023’e nazaran kısmen gevşese de 2024, finansal şartların sıkı kalmaya devam ettiği, global büyümenin yavaşladığı, ulusal siyasetin ve global jeopolitiğin daha da gerilediği bir yıl olacak.
The Center for American Progress’e nazaran 2024’te 50 ülkede 2 milyardan fazla seçmen sandık başına gidecek. Bu ülkelerin toplam nüfusu yaklaşık 4,2 milyar. Dünya nüfusunun yarısından fazlasını oluşturan bu ülkeler global iktisadın de yüzde 50’sinden fazlasını üretiyorlar.
Küresel seviyede siyasi sistemlerle ilgili artan bir memnuniyetsizlik var. Ekonomik ve siyasi problemleri çözmekte zorlanan devlet kurumlarına itimat azaldı. II. Dünya Savaşı sonrasının memleketler arası kurumları prestij kaybediyor. Varlıkları sorgulanır oldu. Batı’da göçmenler, artık insani bir olay olarak değil varoluşsal bir tehdit olarak görülüyor. Çok sağ ve çok sol merkezden daha fazla ilgi çekmeye başladı. Siyasi kutuplaşma artıyor. Popülizm güç kazanıyor. İnsanların tahammülü azaldı. Bu, demokrasiler için en büyük tehdit. Barışı korumak giderek zorlaşıyor. İstikrarlı ve uzun ömürlü hükümetler kurmanın zorlaşacağı bir periyoda giriyoruz. Yaşanan ortam hem seçim sandıklarını etkileyecek, hem de sandık sonuçları bu ortama tesir yapacak.
Siber ve dijital tehditler göz arkası edilecek üzere değil. Toplumsal medya platformları birincil bilgi kaynağı haline geldi. Seçmen dezenformasyonla manipülasyona her zamankinden daha fazla açık durumda. Yapay zekâ içerikleri çok tesirli olabiliyor. Demokrasi ve piyasa iktisadı açısından emniyetli bilgi elzem. Şuurlu seçmen ve şuurlu tüketici için yanlışsız ve tam bilgi olmazsa olmaz. ‘Deepfake’ ses ve manzaralar emniyetli tam ve hakikat bilgiye düşman. Demokrasiler gücünü seçimlerin meşruiyetinden alır. Hakkaniyet olmazsa huzur olmaz, istikrar olmaz, inanç ortamı oluşmaz.
BRICS (Çin) ve Batı (ABD) rekabeti, Rusya-Ukrayna Savaşı, İsrail’in Gazze mezalimi, global ısınma (2023 ortalamada tarihte görülmemiş kadar sıcak geçiyor, El-Nino nedeniyle rekor 2024 ortasında yine kırılabilir), Çin’de çok yıllı düşük büyümeye geçiş, milletlerarası ekonomik bağlarda büyüyen ‘düşmanca’ eğilimler, hukuk tanımazlık, globalleşmenin ve tedarik zincirinin tekrar dizaynı, gelişen ülkeler bakımından coğrafik olarak kazananlar ve kaybedenler, artan jeopolitik parçalanma, değişen global makroekonomik rejim, belirsizlik, birden fazla vakit ona eşlik eden yüksek oynaklık, artan risk primleri”…
Dünya Ekonomik Forumu’nun son “Başekonomistler Görünümü” raporuna nazaran 2024’ü tek sözle özetlemek gerekirse bu söz “oynaklık” olur. Tekrar rapora nazaran bu oynaklığın en büyük kaynaklarından biri jeopolitik olacak.
Sorumuz şu: Tüm bu çalkantılı süreci, münhasıran çok güvercin Fed fiyatlaması perspektifinden okuyabilir miyiz?
Hangi seçim neden kritik?
Dünya siyaset sahnesinde 2024 yılında öne çıkacak seçimlerin hangi bakımdan kritik olduğunu olabildiğince özetle şöyle sıralayabiliriz:
Tayvan seçimleri (13 Ocak): Güney Çin Denizi, boğazlar, ABD-Çin tansiyonu, çip tedariki…
Rusya seçimleri (15-17 Mart): Ukrayna Savaşı, besin, güç, silahlanma ve nükleer tehdit…
Avrupa Parlamentosu seçimleri (6-9 Haziran): AB Bütçesi, yeşil dönüşüm, karar alma süreçlerinde yaşanan zorluklar, dış siyasette ayrışma, AB genişlemesi, göçmen siyaseti, siyasi kutuplaşma, Ukrayna ve Gazze’ye yardım… Avrupa kamuoyu nasıl evrilecek? Yeni, kapsayıcı ve vizyoner bir liderlik çıkacak mı?
İngiltere seçimleri (En geç 17 Aralık): Atlantik Paktı, AB ile bağlantılar, Ukrayna’ya destek…
Hindistan seçimleri (Nisan-Mayıs): Çin’i ikame edecek yeni bir üretim ve talep kaynağı doğuyor mu? Besin ihracatı, besin fiyatları…
ABD Seçimleri (5 Kasım): Biden ve Trump dışında bir aday olabilir mi? Biden masraf Trump gelirse ne olur? Globalleşme, tedarik zinciri, memleketler arası kurumlar, Çin, BRICS, Rusya ile ilgiler, Ukrayna Savaşı, OPEC, NATO, AB, Birleşik Krallıkla bağlar, Orta Doğu, İsrail…
Bunlar dışında Belçika, Bangladeş, Pakistan, Endenozaya, Güney Afrika, Meksika ve daha birçok seçim var, kritik sonuçlar doğurabilecek.
Borsalar için seçim belirsizlik demek. Bilinmeze hakikat gidişatta oynaklık artar. Seçimler bitince meşruiyet sorgulanmadan sonuçlar kabul edilir ve benimsenirse belirsizlik azalır. Takip eden bir yılda genelde borsalar genelde yükselişe geçer.
Yatırım bankaları 2024’ü nasıl görüyor?
Tüm bu seçimlerin üstteki kritik gelişmelere yer hazırlaması beklenirken piyasa aktörlerinin senaryoları neler?
Goldman Sachs Macro
Küresel iktisat 2023 yılında optimist beklentilerimizin de üzerinde performans gösterdi. Global ekonomik büyüme bir yıl evvelki konsensüs varsayımlarımızın 1 puan üzerinde büyüyecek. Majör merkez bankaları faiz artışlarını muhtemelen tamamladı. 2024’te enflasyonda daha fazla düşüş bekliyoruz. Sakinlik riski hudutlu. Büyüme yavaşlarsa merkez bankalarının sigorta faiz indirimi yapma marjları ve isteklilikleri yüksek. 2024 ikinci yarıdan evvel faiz indirimi muhtemelen gerçekleşmez. Japonya Merkez Bankası (BoJ) ilkbaharda getiri eğrisi denetimini bırakır. Çin’in yavaşlaması devam eder. ABD doları güçlü kalabilir.
Goldman Sachs Asset Management
Teknolojik yenilikler ve yapay zekâ yeniden kıymetli olacak. 2020’de 18 trilyon dolarlık negatif getirili tahvil stoku vardı. Artık neredeyse sıfır. Âlâ şirketlerin tahvil getirisi yüzde 4-6 ortasında ve 1999-2019 ortası ortalamasına nazaran iki kat daha fazla. Fitch ve S&P’den yatırım yapılabilir ve üstü not almış özel kesim şirketlerinin tahvil getirisi ortalaması yaklaşık yüzde 8. Onlarca yıldır pay senedi dışında alternatif yok (TINA) algısı, yerini makul alternatifler var (TARA) yaklaşımına bırakıyor. Yatırım yapılabilir ülke notuna sahip devlet tahvilleri ve yatırım yapılabilir nota sahip özel bölüm tahvilleri hem ABD hem de Avrupa’da pay senetlerine alternatif haline geldi.
BlackRock
Yukarıda alıntıladığım üzere globalleşmenin yine dizaynı, artan jeopolitik parçalanma, tedarik zincirinin tekrar dizaynı dikkatle izlenecek. Yapay zekâda konseptten ticarileşmeye geçilecek. Kurumsal yapay zekâ uygulamaları hızlanacak. Hızlandırılmış bilgi süreç ve yeni teknolojiler sahneye çıkacak. Bilhassa tıbbi yeniliklere dikkat. Yapay zekâ dayanaklı sıhhat hizmetleri 2022’de 9 milyar dolardı. 2031’de bu piyasa 188 milyar dolara çıkacak.
UBS
2024’e bakınca 3 soru işareti görüyoruz:
- Yavaşlayan büyüme ortamında yatırımcılar portföylerini nasıl ayarlamalı?
- 2023’te pek güzel performans gösteren teknoloji bölümünde görünüm nasıl? Yatırımcı nasıl konumlanmalı?
- Tahvil piyasasındaki hareketler pay senetleri için ne manaya gelecek?
İyi konumlanmış, bilançosu ve nakit akışı güçlü döngüsel şirketlere tartı verilmeli. IT şirketleri, akıllı telefon, PC tablet şirketleri ve yapay zekâ şirketleri ilgi alımlı görünüyor. Tahvil getirilerini düşmesi pay senetlerine dayanak verebilir.
JPMorgan
ABD’de yumuşak iniş olur. Soğuyarak güçlü büyüme devam eder. Enflasyonda önemli düşüş gördük. Fakat hala riskler var. Fed faiz artışı bitti üzere. Nakitte durmayın. ABD mahallî yönetim tahvillerini beğeniyoruz. Ticari gayrimenkullerde fırsat olabilir.
BNP Paribas
2023’e nazaran düşük büyüme. ABD’de pandemi periyodundan kalma tasarruflar yakında harcanmış olacak. İş yatırımları azalacak. Çin gayrimenkul kriziyle uğraşacak. Avrupa sakinlik riskine karşı daha savunmasız ve stagflasyon riskiyle karşı karşıya. Sıkı finansal şartlar ekonomik büyüme ve şirket kârlarını baskılayacak. Hükümetler borç azaltmaya odaklanacak. Mali takviye bilakis dönecek. Büyümenin piyasa beklentisinin altında kalması kilit risk.
Barclays
Jeopolitik taban giderek daha kaygı verici hale geliyor. Ekonomilerde aykırı rüzgarlar esmeye devam edecek. Yatırımcılar belirsizliğe ve çoklukla ona eşlik eden oynaklığa dikkat etmeli. 2024’ü iddia etmek 2023’ten daha güç. Resesyon tartışmasının yanlış olduğuna inanmaya devam ediyoruz. Ortada daralmayla flört eden düşük büyüme ve kademeli olarak enflasyon baskılarının azaldığı bir yıl bekliyoruz.
Nordea
Batı dünyasında 15 yılın en yüksek faiz oranına karşın sert iniş olmadı. Belirsizlikler devam ediyor. Birden fazla ülkenin sanayi dalı dert yaşıyor. Jeopolitik tansiyonlar azalmadı. Avrupa resesyonun eşiğinde. Hala yumuşak iniş muhtemel lakin ABD’ye kıyasla daha az.
Son söz
BIST, eurobond, özel kesim tahvil ve DİBS getirileri ve getiri beklentilerini değerlendirirken “Goldman Sachs Asset Management” görüşü altında yazılan alternatifleri unutmamak lazım.
