TCMB, “kar-zarar olgusu” bahisli blog yayımladı

TCMB, “Merkez Bankaları faaliyetlerinde kar-zarar olgusu” bahisli blog yayımladı.

Yapılan tahlilde, “Merkez bankaları kanunda kendilerine verilen misyon ve yetkilerle ticari bankalardan farklı bir biçimde, kamu faydasını gözeten bir çerçevede faaliyet gösterir ve kar emeli gütmez. Merkez bankalarının yapısının ticari bankalardan farklı olması, iktisat yazınında da yer alan bir mevzudur. Bu kapsamda değinilen ana konu, merkez bankalarının güçlü bir bilanço yahut yüksek kar üzere finansal maksatlardan fazla fiyat istikrarını ve finansal istikrarı sağlamaya ve sürdürmeye yönelik hedeflere sahip olmasıdır.” denildi.

Merkez bankalarıyla ilgili yapılan çalışmalara da atıfta bulunulan tahlile şöyle devam edildi:

“Merkez bankalarının kar yahut ziyan yapması konusuna ışık tutan çalışmalarda merkez bankalarının, ulusal paranın basılmasında ve ihraç edilmesinde monopol pozisyonunda olmaları sebebiyle çoklukla kar elde etme eğiliminde oldukları, likidite uyuşmazlığı ve negatif sermaye üzere temel bankacılık sorunları merkez bankaları için kelam konusu olmadığından iflas etmeyecekleri, öte yandan siyaset amaçlarını gerçekleştirebilmek maksadıyla attıkları adımlar sonucunda belli periyotlarda ziyan edebilecekleri belirtilmiştir. Bu doğrultuda, merkez bankalarının süreksiz olarak ziyan edebilecekleri istisnai devirler ortaya çıkabilmektedir. 2008 finansal krizi ve Covid-19 pandemisi, bu devirlere örnek olarak gösterilebilir.”

ZARARLAR, MERKEZ BANKALARININ OPERASYONLARINI DİREKT ETKİLEMİYOR

Makroekonomik ve finansal istikrara katkı sağlamak emeliyle lokal para cinsi varlık satın alan birtakım merkez bankalarının, faiz oranlarının yükseldiği periyotlarda ziyan yahut düşük kar raporlayabileceği belirtilen tahlilde, “Net kar hesaplanırken, tahvillerin piyasa kıymetindeki değişimi dikkate alan muhasebe standardı benimseyen merkez bankalarının karlılık oranları üzerinde baskı oluşuyor. Bu durum, çoklukla varlık alım programları uygulayan gelişmiş ülke merkez bankalarında ortaya çıkıyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan birçok gelişmekte olan ülke merkez bankasının da daha evvel ziyan açıkladıkları anımsatılan tahlilde, Şili, Çekya ve Meksika merkez bankalarının uzun yıllar negatif öz sermayeye sahip biçimde faaliyetlerine devam ettiği vurgulandı.

Analizde, gelişmiş ülke merkez bankalarından farklı, gelişmekte olan ülke merkez bankalarının karlılıklarının döviz kuru hareketlerinden de kıymetli ölçüde etkilenebildiği vurgulanarak, şunlar kaydedildi:

“Gelişmekte olan ülke merkez bankalarının sahip olduğu döviz ve altın cinsinden rezervler bilançoda varlık tarafının büyük bir kısmını oluşturduğu için kur hareketleri karlılık üzerinde besbelli rol oynayabiliyor. Öte yandan, merkez bankalarının açıkladığı ziyanlar, merkez bankalarının operasyonlarını aktif bir halde devam ettirmesini direkt etkilemiyor. Çünkü merkez bankaları, yükümlülüklerini yerine getirmek için lokal para ünitesi ihraç edebilir ve yapıları gereği rastgele bir sermaye düzenlemesine tabi değildir.”

9 ÜLKE ZİYAN AÇIKLADI

Salgın sonrası periyotta merkez bankalarının süreçlerinin de değerlendirildiği tahlilde, “Pandemi periyodu, hane halkları, gerçek kesim ve finansal kesimdeki direkt ve dolaylı tesirleri yanında merkez bankaları ve düzenleyici otoriteler için de zorlayıcı bir deneyim olarak tarihteki yerini almıştır. Bu süreçte uygulanan genişleyici-destekleyici para siyasetleri çerçevesinde siyaset faiz oranları düşürülmüş, finansal piyasalarda kredilerin genişlemesine müsaade verilmiş, miktarsal genişleme ile merkez bankalarının bilançolarında menkul değerler kalemi büyümüştür.” sözleri kullanıldı.

2022 ve 2023 yıllarında salgının direkt tesirlerinin sönümlenmeye başladığının altı çizilen tahlilde, fakat bu devirde yükselen enflasyonla gayretin en değerli siyaset öncelik olduğuna vurgu yapıldı.

Analizde, “Bu yıllarda gelişmiş ekonomilerde yaşanan nakdî sıkılaştırma, pandemi boyunca merkez bankaları etkinlerinde birikmiş olan -çoğunlukla uzun vadeli- menkul değerlerin bedelini düşürmüş ve merkez bankalarının yükümlülüklerinden doğan faiz masraflarını pek çok örnekte artırmıştır. Bu gelişmeler sonucunda, ziyan eden merkez bankalarının sayısında son yıllarda besbelli bir artış gözlenmiştir. Faaliyet rapor ayrıntılarına sistemli bir halde ulaşılabilen 28 merkez bankasının son 5 yıldaki kar-zarar gelişmeleri incelendiğinde 2019 ve 2020’de 4, 2021’de 10, 2022’de 12 merkez bankasının ziyan ettiği görülmektedir. 2023 yılına ait şimdiye kadar raporlama yapan 19 ülke ortasından 9 ülke ziyan açıklamıştır.” değerlendirmesinde bulunuldu.

2023’te ABD, Almanya, Avustralya, Belçika, Fransa, İsviçre, Kanada merkez bankalarıyla Avrupa Merkez Bankasının ziyan etmesinin arkasındaki en önemli sebebin faiz masraflarındaki artış olduğuna işaret edilen tahlilde, bu durumun faiz oranlarının süratle yükseldiği ortamda merkez bankalarının varlık-yükümlülük vade yapısının doğal sonucu olduğu aktarıldı.

Avustralya Merkez Bankasının son devirlerdeki ziyanında, artan faiz oranlarıyla birlikte gerçekleşen menkul değerlerdeki kıymet düşüklüğünden doğan zararın ayrıyeten tesirli olduğu belirtilen tahlilde, “Keza Rusya, Çekya, Singapur ve Yeni Zelanda merkez bankalarının da evvelki devirde faiz masraflarındaki artışın yanı sıra menkul değerlerindeki kıymet kaybının tesiriyle ziyan açıkladıkları bilinmektedir.” sözleri kullanıldı.

“DÖNEMSEL OLARAK ZİYAN AÇIKLAMALARI SÜREKSİZ VE İSTİSNAİ BİR NİTELİKTEDİR”

TCMB’nin de 31 Aralık 2023’te sona eren 92. Hesap Devri Bilançosu’nda 818,2 milyar lira ziyan açıkladığına yer verilen tahlilde, şunlar kaydedildi:

“Bu ziyan temel olarak kur muhafazalı mevduat kalemlerine ödenen kur farklarından ileri gelmekle birlikte, kur muhafazalı mevduat sarfiyatları hariç tutulduğunda da artan faiz oranlarının, faiz masrafları ve menkul değer kıymet azalışları yoluyla, karı azalttığı görülmüştür. Bu metinde pandemi sonrası periyoda odaklanıldığı için ayrıntıya girilmeyecek olsa da Meksika, Ukrayna ve Tayland merkez bankaları 2019’da, İsveç Merkez Bankası da 2020’de yabancı para alım satımları nedeniyle ziyan açıklamışlardır.”

Analizin özetinde, “Merkez bankalarının inanılmaz devirlerde dönemsel olarak ziyan açıklamaları süreksiz ve istisnai bir niteliktedir ve para siyasetinin aktifliğinin ölçülmesinde gösterge niteliğinde değildir. Son periyotta çeşitli merkez bankalarınca açıklanan ziyanların istisnai nitelikte olmasından yola çıkarak bu durumun merkez bankalarının fiyat istikrarını sağlamaya yönelik sürdüreceği faaliyetleri etkilemesi beklenmemektedir.” değerlendirmesinde bulunuldu.

patronlardunyasi.com