TCMB ekonomistlerinden cari istikrar değerlendirmesi

TCMB’nin blog sayfası Merkezin Güncesi’nde, “Parasal sıkılaştırma periyotlarında Türkiye’de cari denge” başlıklı bir tahlil yayınlandı.

Analizde, “2023 Haziran ayında başlayan ve siyaset faizinin kademeli olarak yüzde 8,5 düzeyinden Nisan 2024 prestijiyle yüzde 50 düzeyine getirildiği son mali sıkılaştırma süreci de enflasyonun yanı sıra ortalarında dış ticaret ve cari istikrarın bulunduğu çeşitli makroekonomik göstergeleri etkilemekte. Bu blog yazısında son periyotta uygulanan mali sıkılaştırma adımlarının dış ticaret ve cari istikrar üzerindeki tesirlerini betimsel olarak inceliyoruz.” bilgisi verildi.

İncelenen sıkılaştırma periyotlarının bir haftalık repo faizinin en düşük ve en yüksek bedellerinin farkına nazaran tanımlandığı, kelam konusu referans sıkılaştırma devirlerinden birincisinin 2018’in üçüncü çeyreği ile 2019’un ikinci çeyreği ortasındaki bir yıllık periyoda denk geldiği belirtilen tahlilde, bu devirde siyaset faizinin Mayıs 2018’deki yüzde 8 düzeyinden epeyce süratli bir artışla Eylül 2018’de yüzde 24 düzeyine ulaştığına ve Temmuz 2019’a kadar bu düzeyde kaldığına işaret edildi. Tahlilde şu tabirlere yer verildi:

“Referans aldığımız ikinci sıkılaştırma devri ise 2020 yılının son çeyreği ile 2021 yılının üçüncü çeyreği ortasındaki bir yıllık periyodu kapsıyor. Bu periyotta de siyaset faizi Ağustos 2020’deki yüzde 8,25 düzeyinden kademeli bir artışla 2021 yılının mart ayında yüzde 19 düzeyine ulaşarak Eylül 2021’e kadar bu düzeyde kalmıştı. 2018 yılında başlayan sıkılaştırma periyodunda siyaset faizindeki toplam artış 1600 baz puan olurken 2020 yılında başlayan devirdeki artış 1075 baz puan olmuştu. İçinde bulunduğumuz periyotta ise Haziran 2023’ten bu yana siyaset faizindeki toplam artış 4150 baz puana ulaştı.”

“PARASAL SIKILAŞTIRMA, DIŞ TİCARETTE GERÇEK DENGELENMEYİ DE BERABERİNDE GETİRİYOR”

Analizde, ihracat gelişimine bakıldığında, ele alınan birinci sıkılaştırma devrinde nominal olarak ihracatın istikrarlı seyrini devam ettirdiği, ölçü olarak da ölçülü bir artış sergilediği belirtilerek, 2020’de başlayan sıkılaştırma devrinde salgın sonrası milletlerarası ticaretin toparlanmasıyla birlikte hem nominal hem de gerçek ihracatın güçlü bir artış kaydettiğinin net bir biçimde görüldüğü bildirildi.

Söz konusu periyotlar ithalat bazında incelendiğinde 2018’de başlayan birinci referans sıkılaştırma periyodunda ithalatın hem nominal hem de gerçek olarak öncelikle besbelli ve süratli biçimde gerilediği, bunu takiben toparlansa da uzun müddet sıkılaşma öncesi düzeyinin altında kaldığı tabir edilerek şu değerlendirmede bulunuldu:

“Bununla bir arada 2020 yılında başlayan ikinci referans sıkılaştırma devrinde, ithalat tarafında beklenen düşüşü nominal ithalat bilgilerinde izleyemiyoruz. Öteki taraftan, 2021 yılında dolar cinsinden ithalat fiyatları, salgın sonrası global talepteki toparlanmanın da tesiriyle bir evvelki yıla kıyasla yüzde 24,2 oranında yüksek bir artış göstermişti. Buradan hareketle kelam konusu fiyat tesirleri dışlandığında, ithalatın ilgili periyotta ölçü bazında azaldığı görülüyor. Bu durum, para siyasetinin ithalat talebi üzerindeki tesirlerinin ölçü bazında (diğer bir deyişle gerçek düzeyde) yorumlanmasının da değerini vurguluyor.”

“İçinde bulunduğumuz sıkılaşma devrine odaklanıldığında ise ihracatın, dış talebin de dayanağıyla nominal olarak gücünü koruduğu görülürken ölçü bazında ölçülü bir artış eğilimi göze çarpıyor.” sözü kullanılan tahlilde şu bilgiler verildi:

” İthalat tarafında mali sıkılaşmanın talebi kısıtlayıcı tesirlerinin görülmesiyle birlikte 2023 yılının ikinci yarısından 2024 yılının birinci çeyreğine uzanan süreçte nominal ve gerçek ithalatın beklendiği üzere bariz biçimde azaldığı görülüyor. Velhasıl, içinde bulunduğumuz sıkılaştırma periyodunda, evvelki sıkılaştırma devirlerinde olduğu üzere ihracat ölçüsündeki artışın sürdüğünü, ithalat ölçüsünde ise sıkılaşan nakdî ve finansal şartlarla uyumlu olarak bir düşüş gerçekleştiğini görüyoruz. Bu görünüm, evvelki periyotlara misal biçimde mali sıkılaştırmanın dış ticarette gerçek dengelenmeyi de beraberinde getirdiğine işaret ediyor.”

DIŞ TİCARETTE GÖRÜLEN GÜZELLEŞME CARİ İSTİKRARA DE BÜYÜK ÖLÇÜDE YANSIYACAK

Analizde, dataların ilgili sıkılaştırma periyotlarında dış ticaret istikrarında ulusal gelire oran olarak bariz bir düzgünleşme yaşandığını ortaya koyduğu belirtilerek, “Dış ticaret istikrarı cari istikrarın kıymetli bir kısmını oluşturduğundan, mali sıkılaştırma periyotlarında dış ticaret istikrarında görülen bu çeşitten somut bir güzelleşme cari istikrara de büyük ölçüde yansıyacak.” denildi.

Cari istikrarın öteki bir kıymetli alt bileşeni olan hizmet ticaretinin seyrinin de bu periyotlarda cari istikrarda beklenen güzelleşmenin seviyesinde belirleyici bir öge olduğu vurgulanan tahlilde, şunlar kaydedildi:

“Nitekim referans olarak aldığımız ve iç talebin kısıtlandığı iki mali sıkılaştırma devrinde, turizm gelirlerinin sürüklediği hizmetler istikrarı, cari istikrardaki güzelleşmeye değerli katkı sunmuştu. Son sıkılaştırma devrini içeren 2023 yılının ikinci yarısında ise hizmetler istikrarı güçlü görünümünü sürdürmekle birlikte ulusal gelire oranla bir ölçü gerilemiş. Kelam konusu iki alt ticaret kaleminin öncülüğünde gelişen cari istikrarın toplamdaki seyrine bakacak olursak, ilgili iki referans sıkılaştırma devrinde de besbelli güzelleşmeler göze çarpıyor. 2018 yılında başlayan birinci devirde cari istikrar kuvvetli bir düzgünleşme göstermiş ve bunun sonucunda açığı kapatmakla kalmamış, fazla verir hale gelmişti. 2020 yılında başlayan mali sıkılaşma devrinde de emsal nitelikte bir toparlanma yaşandı. Bu periyotta, 2021 yılında ithalat fiyatlarında izlenen yüksek artışlara karşın dış ticaretteki gerçek dengelenme ile hizmetler istikrarındaki güzelleşmenin takviyesiyle cari açığın ulusal gelire oranında kıymetli ölçüde azalma kaydedildi. “

Analizde, nakdî sıkılaştırma sürecinde hizmetler istikrarının ulusal gelire oranındaki gerilemeye karşın mal ticareti tarafında 2023’ün ikinci yarısında başlayan ve 2024’ün birinci çeyreği prestijiyle devam eden ve ölçü endekslerinin ima ettiği gerçek dengelenmenin de dayanağıyla cari istikrarın eğiliminde değerli bir güzelleşme sağlandığının görüldüğü belirtilerek, “Mevcut bilgiler, güzelleşmenin yılın birinci çeyreğinde de sürdüğünü ve cari açığın ulusal gelire oranının yüzde 2,7’ye gerilediğini gösteriyor. 2024 yılının ikinci yarısında, nakdî transferin gecikmeli tesirlerinin devreye girmesiyle, iç talepte barizleşen dengelenmeyle birlikte cari istikrardaki güzelleşmenin devam edeceğini öngörüyoruz. Burada, gerçek kurda beklenen pahalanmanın cari istikrar üzerindeki olumsuz tesirinin, iç talepteki dengelenme sonucunda ziyadesiyle telafi edileceğini iddia ediyoruz.” tabiri kullanıldı.

patronlardunyasşi.com