Rekor faiz bile döviz ve altının suratını kesmedi

Merkez Bankası siyaset faizi paralelinde yükselmeye devam eden mevduat faizlerinin, bankacılık bölümü ortalamasında yüzde 60’a dayanmasına karşın, tasarruf sahiplerinin dövize yönelik ilgisi güçlü seyrini koruyor.

Mevduatta maksat enflasyonun çok üzerindeki faize karşın, evvelki periyotlarda tutmayan enflasyon amaçları ve yaşanan “negatif gerçek faiz” olgusunun, ileriye yönelik yatırım tercihleri üzerindeki tesiri sürüyor. Enflasyonda düşüş beklentisi gereğince oluşmadığı için, tasarruf sahiplerinin evvelki periyotlardaki üzere TL finansal araçlarda negatif gerçek getiri ile karşı karşıya kalma telaşı ile döviz ve altın üzere finansal yatırım araçlarına ilgisi devam ediyor.

ENFLASYON AMACININ TUTMASI ZOR

Ekonomi idaresi şubat sonu prestijiyle yüzde 67,07 seviyesine yükselen yıllık enflasyonu bu yılın sonunda yüzde 36’ya, 2025 sonunda yüzde 14’e düşürmeyi hedefliyor. Yıllık enflasyonda, bu yıl bilhassa temmuz ayından itibaren baz tesiriyle yaşanacak bir düşüş güçlü mümkünlük.

Ancak düşüş istikametinde somut işaretler ve düşüşün kalıcılığına ait beklentiler şimdi gereğince oluşmadığı için, mevduat faizlerinin geldiği bu seviyelere karşın, gerçek olarak ziyana uğrama korkusu, birikimlerini enflasyona karşı korumak isteyen tasarruf sahiplerinin döviz ve altına ilgisini canlı tutuyor. Gelecek periyot için verilen yüksek faizlerin tesiriyle TL mevduat hacminde aşikâr bir büyüme yaşanmakla birlikte, seçim öncesi dövize talep de tekrar canlandı ve bu eğilim kurlarda yükselişe yol açtı.

Ancak bu yönelişte, seçim sonrası kura baskının son bulacağı ve dövizde yeni bir sıçrama yaşanacağı formundaki spekülatif beklentiler de tesirli oldu. Seçim süreci geride kalırken, izleyen devirde tasarruf sahiplerinin yatırım tercihleri ve iktisatta “dolarizasyon-liralaşma” istikrarını, sıkı para siyaseti temelli siyasetin seyri ve yeni uygulamaları belirleyecek.

MEVDUAT FAİZİNDEKİ REKOR ARTIŞ

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, Haziran 2023’te misyona gelen yeni iktisat idaresinin baskılı faiz siyasetine son vermesi ile Merkez Bankası siyaset faizi kademeli artışlarla yüzde 8,5’ten martta yüzde 50’ye kadar yükseldi ve paralelinde bankaların TL mevduata uyguladığı faizlerde de rekor bir artış yaşandı. Faizlerde Mayıs 2023 genel seçimlerinin akabinde başlayan yükseliş, son aylarda güzelce hızlandı.

Bu yıl 22 Mart prestijiyle toplam TL mevduata uygulanan yıllık kolay faiz oranı, bir yıl evvelki yüzde 19,97’lik seviyesinden yüzde 52,01’e geldi. Bu müddette yıllık kolay faiz, bir aya kadar vadelide yüzde 17,39’dan yüzde 48,69’a, üç aya kadar vadelide yüzde 28,10’dan yüzde 59,52’ye, altı aya kadar vadelide 14’ten yüzde 51,55’e, bir yıla kadar vadelide yüzde 12,79’dan yüzde 42,63’e, bir yıl ve üzeri vadede yüzde 11,58’den yüzde 37,57’ye yükseldi.

SON BİR YILDAKİ GERÇEK GETİRİ, NEGATİF

Bir yıl evvel açılan TL mevduat hesaplarının getirisi, enflasyonun çok altında kaldı ve tasarruf sahiplerine gerçek olarak kaybettirdi. Geçen yıl 24 Mart’ta yüzde 28,1 olan yıllık kolay faizle açılan ve 23 Haziran, 22 Eylül ve 23 Aralık’ta cari faiz oranları ve birebir vade ile yenilendiği varsayılan 3 aya kadar vadeli mevduatın, bir yıllık müddetin dolduğu bu yıl mart ayının üçüncü haftası prestijiyle yıllık bileşik faiz getirisi, yüzde 5’lik stopajdan arındırıldığında yüzde 45,36 olarak gerçekleşti.

Ancak Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) nazaran mart sonu prestijiyle son bir yılda tüketici fiyatları (TÜFE) bazında enflasyon ise yüzde 67,07 olarak gerçekleşti. Kelam konusu mevduatın yıllık bileşik getirisi enflasyonla indirgendiğinde gerçek bazda yüzde 13 kayba yol açtığı belirlendi.

Buna nazaran son bir yılda birikimlerini 3 aya kadar vadeli TL mevduatta çeviren tasarruf sahipleri “negatif gerçek getiri” ile karşı karşıya kaldı, yani gerçek olarak ziyana uğradı. Geçen yıl 24 Mart’ta yıllık yüzde 14 olan yıllık kolay faiz üzerinden açılan ve 22 Eylül’de yüzde 33,54’e çıkan yıllık kolay faizle yenilendiği varsayılan 6 aya kadar vadeli mevduatın bu yıl mart sonu prestijiyle stopajdan arındırılmış yıllık bileşik faiz getirisi yüzde 23,64 seviyesinde oluştu.

Enflasyondan arındırıldığında altı aya kadar vadeli mevduatın son bir yılda gerçek olarak yüzde 26 ziyan ettirdiği belirlendi. Geçen yıl tıpkı tarihte açılan bir yıl vadeli mevduatın yıllık kolay faizi yüzde 12,79 seviyesinde bulunuyordu. Kelam konusu mevduat bu yıl birebir tarihlerde stopajdan arındırıldığında yüzde 12,15 faiz getirdi. Son bir yılda bir yıl vadeli mevduatta gerçek bazda yüzde 32,9 net ziyan oluştu.

FAİZLER NEDEN YÜKSELİYOR?

İç talepteki canlılık, tüketimde arza oranla yüksek artış fiyatlar genel düzeyini üst iterek enflasyonu yükseltiyor. Merkez Bankaları, enflasyon tehdidi gördüğünde faiz oranını artırır. Böylelikle toplam talebi düşürerek enflasyonu frenlemeye çalışır.

Merkez Bankası, bankalara gereksinimleri olduğunda borç verir yahut bankalar nakit fazlalarını Merkez Bankasına yatırabilir. Merkez Bankası tarafından belirlenen bu faize siyaset faizi deniyor. Merkez Bankası’nın bankacılık dalı ile para alışverişinde uyguladığı bu faiz bölümün mevduat ve kredilere uyguladığı faizlere de yansıyor.

Bankalar mevduat yoluyla topladıkları fonları, kredi olarak kullandırıyor ve ortadaki faiz marjından kar elde ediyor. Mevduat ve gibisi araçlara verilen yüksek faiz, parası olanların tüketim iştahını keserek, onları tasarrufa yöneltiyor. Tüketimde daralma ile iktisatta yaşanan soğuma fiyat artışlarına takoz oluşturarak, enflasyon suratını kesiyor. Fakat yüksek kredi maliyetleri de üretim ve yatırım maliyetini yükseltiyor. Bu durumda ihracat yoluyla dış piyasalara daha fazla yöneliş gerekiyor.

NEGATİF GERÇEK FAİZ NEDİR?

Faiz karşılığı (bankaya) ödünç verilen bir birikimin, periyot sonundaki bileşik faiz getirisinden enflasyon tesirleri çıkarıldığında, net getiri oranı bulunuyor. Bileşik faiz getirisi ilgili periyottaki enflasyondan daha yüksekse, birikim sahibine enflasyondan arındırıldığında bulunan oran kadar net gerçek getiri sağlanmış oluyor. Net getiri, ilgili periyotta gerçekleşen enflasyondan daha düşükse, “negatif gerçek faiz” getirisi ortaya çıkıyor.

Bu durumda parasını ödünç veren tasarruf sahibi gerçek olarak ziyana uğruyor. Bu durum, faiz getirisi ile birlikte oluşan yeni fiyatın piyasadaki yeni fiyat seviyesine nazaran ederinin, başlangıçtaki ana paranın alım gücünden de düşük olduğu manasına geliyor. Bileşik getiri ilgili devirdeki enflasyonla tıpkı seviyede ise tasarruf sahibi gerçek bazda ne kar ne de ziyan yaşamış, diğer deyişle birikimi lakin enflasyona karşı korunmuş oluyor.

TASARRUFLAR NEDEN ALTINA, DÖVİZE YÖNELİYOR?

Savaş, pandemi, siyasi gerginlik ve gibisi istikrarsız ve iktisatta belirsizliğin arttığı periyotlarda ulusal paraya itimadın azalması sonucu yurttaşların altın ve dövize yatırım eğilimi artıyor. Müzmin enflasyonist periyotlarda de enflasyona karşı eriyen birikimlerinin bedelini muhafazaya çalışan halkın birincil tercihi döviz oluyor.

Ekonomide siyaset tercihlerinde, bilhassa para siyasetinde esaslı değişimler de birikimleri dövize yöneltebiliyor. Bilhassa Merkez Bankası’nın müdahale siyasetine son vererek kurları özgür bırakmayı tercih etmesi, kurdaki sıçrama sayesinde spekülatif çıkar elde etmek isteyenleri dövize geçmeye yöneltiyor. Geçen yılki genel seçimlerin akabinde müdahalenin gevşemesi ile yaşanan kur şoklarının, geçmişin hafızası ile bir kesiti bu seçim öncesinde de dövize yönelttiği dikkati çekiyor.

Ana faktörlerden faizdeki düşüş süreci iç talebi körüklerken, yükseliş süreci birikimleri TL cinsi finansal araçlara yatırıma yönelterek dövize ilgiyi azaltıyor. Lakin bunlardan bağımsız olarak ülkenin dış kaynak istikrarı döviz kurları üzerinde belirleyici bir faktör. Dış kaynak açığının tesiriyle kurlarda yükseliş kronikleştikçe dövize yatırım inançlı ve kârlı görülüyor.

patronlardunyasi.com