“Katma kıymetli üretim oranımız yüzde 3 civarında”

TÜSİAD Silikon Vadisi Network Lideri Ayşegül İldeniz, Türkiye’nin katma kıymetli üretim konusunda misal ülkelerin performansına ulaşması gerektiğini söyledi.

Bloomberg HT’de Üst Seviye programına katılan İldeniz, Türkiye’nin teknolojik kapasitesi ve teknolojideki son gelişmelere ait değerlendirmelerde bulundu.

İldeniz’in öne çıkan tabirleri şunlar oldu:

Silikon Vadisi’ne gitmeme iş imkanları sebep oldu diyebiliriz. Reddedemeyeceğim şahane bir fikirle geldiler bana. Bugün kullandığımız kimi teknolojilerin temel taşlarını oluşturduk 10 küsür yıl önce. Silikon Vadisi, değişik bir yer. Tam artık ‘Buranın büyüsü bitti, artık buradan bir şey olmayacak’ dendiğinde yeniden tekrardan bir şey bulunuyor ve 1 numara oluyor. Kovid sırasında herkes birbirine bakıyordu bundan sonra ne gelecek diye, yapay zeka koskoca bir göktaşı üzere ortamıza düştü. Ve artık hepimiz yapay zeka ile evriliyoruz.

Pozitif ve negatif taraflarıyla yapay zeka

Yapay zeka uzun yıllardır üstünde çalıştığımız bir şey. Fakat son kullanıcı ile buluşması 1-2 yıllık bir şey. Birden teğe karşımıza çıktı ve dedi ki bundan sonra yazacağın kelimeyi biliyorum. Dünya yapay zekayı öğrendiği surece çok değişik uygulamalar karşımıza çıkacak. Büyük bir olasılıkla hayatımızı kolaylaştıracak. Şu anda yapay zekaya çok güç bilimsel sorunları çözdürüyoruz mesela yeni hastalıklara ilaç geliştirebilmek için farklı moleküler yapılar denetiyoruz, olağanda bir ilaç şirketinin 9 yıl boyunca araştıracağı bir şeyi bir yıl içinde ortaya çıkarabiliyoruz. Mesela iklim konusunda da çözülmesi güç mevzuları çözdürme kapasitesine sahip yapay zeka zira çok büyük dataları çok süratli bir vakit içinde insan kapasitesinin çok üzerinde bir kapasiteyle süreç yapabiliyor.

Negatif istikameti işsizliğe neden olabilir. Yapay zekalı robotlarla bu çok muhtemel, bizim de birçok endüstrileşmiş şirketimiz robotları kullanıyor fabrikalarda. Ancak beşerlerle birlikte kullanıyor robotları yani insanların daima müdahale etmesi lazım. Alışılmış işsizlik olursa sosyolojik sorunlar ortaya çıkabilir o kadar beşerle ne yapacağız? İkincisi de benim de en korktuğun şeylerden biri dijital uçurum olayı. Dijital teknolojiyi kullanabilen toplumlar ve kullanamayanlar, ben bu ayrımı gördüm ve yaşadım. Bu ayrım yapay zeka ile çok ekstrem bir hale gelebilir. Yapay zeka maliyetli de olduğu için herkes bu teknolojiyi getiremeyebilir.

Türk şirketlerinin yapay zeka kullanımı ne seviyede?

Çok kullanan ve az kullanan şirketler var. Şu anda Türkiye’nin büyük şirketleri bu mevzuda yeteneklerini süratle artırıyorlar. Bunu bilen insanları bünyelerine alıyorlar yahut yetiştirmeye çalışıyorlar. Bu ortada bilgi konusunu tahlil edebilecek ve anlayabilecek insan da az. Ancak burada çok süratli bir yarış var ve bizim de bu yarışa koşarak girmemiz lazım. Aslında şirket olarak değil Ülkesel bir stratejiyle buraya girmemiz lazım.

Önceden bizim ülkemizde bilgisayar penetrasyonu yüzde 5 civarındaydı, sonra Türkiye süratle ilerledi. Artık o ortada katma paha yaratma oranımız düştü yani şu anda katma pahalı teknolojiyi kullanan üretimimizin oranı yüzde 3 civarında. Bunu yüzde 12 yapmamız lazım, yüzde 18 yapmamız lazım.

Türkiye nasıl daha inovatif olabilir?

İnovasyon Endeksi bir toplumun inovatifliği, onun ne kadar üretken olduğunu, öncü olduğunu, katma bedelinin ne kadar süratli olduğunu ve insanlarının ne kadar düzgün eğitimli olduğunu gösterir. Biz evvelce 50’li rakamlardaydık artık 30’lu rakamlardayız. Bu inovasyon endeksinde İsviçre daima bir numaradır bakın Amerika değil. Neden zira üniversitelere ve bilime olan konsantrasyonları yüksek ancak bir de oradaki Ar-Ge’den çıkan fikri haklar İsviçre’de bir numara, yani onu alıp kullanabilme yeteneği. Onun için çok ilerdeler.

Biz Türkiye olarak 30.sıradayız. Bizde temel eksik burada teşebbüs sermayesi ve teşebbüs yapan gençlerin şirketlerinin biraraya gelmesi ve o bilimin çıktısını alıp şirkete çevirip o şirketi kurabilmek için para bulması. O parayla da şahane bir eser üretip o eserin de milyonlarca insanın kullanabilmesi lazım. Değerli olan bu zincirdeki bütün halkaları bir ortaya getirmek. O bilimi alıp esere çeviren gençler ve startup’lar kıymetli.

Finansmanda da teşebbüs sermayesi ile bir fon oluşturulması ve o fonun da çok riskli yatırımlara açık olması kıymetli. İktisatta ne kadar inanç olursa bu türlü riskli yatırımlara da inanç artar.

Teknolojide yetenek açığı

Dünya’da bugün her yıl 3,5 milyon bilişimciye muhtaçlık var. Globalde mevcut çalışanların yüzde 60’ı önümüzdeki 10 yıl içinde hangi yeteneğe sahip olması gerektiğini de bilmiyor. Türkiye’de yılda 7 bin bilişimci yetiştiriyoruz biz lakin bu kâfi bir sayı değil. Çin 5 milyon yetiştiriyor, Hindistan da 2,5 milyon yetiştiriyor her yıl. Yetenek açığı sorunu küresel bir sorun yalnızca Türkiye’ye has değil. Lakin gerçek adımları atarsak yani bilişim ve teknolojiden anlayan çocukları yetiştirirsek şahane oluruz.