İSO/Bahçıvan: Yüksek enflasyon şirket bilançolarında süreksiz illüzyon yarattı

İSO Meclisi’nin haziran ayı olağan toplantısı “İSO 500 Büyük 2023 Bilgileri Işığında Endüstrimizin ve Ekonomimizin Risk ve Fırsatlarıyla Birlikte Bugününü, Geleceğini Değerlendirmek” ana gündemi ile Odakule Fazıl Zobu Meclis Salonu’nda düzenlendi.

Bahçıvan’ın açılış konuşmasını yaptığı toplantıda, Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Kara, Topkapı Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu ve Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp’in iştirakiyle panel de düzenlendi.

“Yavaşlayan global talep tesirli oldu”

Açıklamada toplantıdaki konuşmasına yer verilen Bahçıvan, araştırmanın sonuçlarını değerlendirirken risk ve fırsatların birlikte görülmesi gerektiğine dikkati çekerek, “Öyle ki bugün teknoloji odaklı, sürdürülebilir yeşil iktisadın, yaratıcılığın ve katma pahalı eserlerin öne çıktığı yeni üretim şekli sürecinde biz sanayicileri yeni fırsatlar kadar riskler de bekliyor. Yeni çağın üretim sürecine yönelik hazırlıklarımızı ve değişimlerimizi bu türlü bir anlayışla yönetmemiz çok yararlı olacaktır.” tabirlerini kullandı.

Bahçıvan, İSO 500’de üretimden satışların 2023’te yüzde 42,1 artarak 4 trilyon 485 milyar liradan 6 trilyon 375 milyar liraya çıktığını belirtti.

Bir evvelki yıl yüzde 119 olan artış oranının, 2023’te yüzde 42,1’e gerilemesinin nedenlerine değinen Bahçıvan, şunları kaydetti:

“Yavaşlayan global talep, 6 Şubat zelzeleleri ve seçimler sonrasında iktisat siyasetlerinde yaşanan değişimin belirleyici olduğunu söyleyebiliriz. Üretimden satışlardaki asıl çarpıcı tablo gerçek değişimlerde oldu. Satış performansının bu zayıf seyrinde ihracat faktörü tesirli gözüküyor. İSO 500’ün satışların yanı sıra kârlılık manasında da güçlü bir yıl geçirmediğini görüyoruz. İSO 500’ün 2023’te faaliyet kârı yüzde 39,7 artarak 671 milyar liradan 937 milyar liraya çıktı. Buna karşılık faaliyet karlılığı oranı 0,3 puan düşüşle yüzde 12,8’den yüzde 12,5’e geriledi.

2023’te faiz, amortisman ve vergi öncesi kâr büyüklüğü de yüzde 45,5 artışla 808 milyar liradan 1 trilyon 175 milyar liraya yükseldi. Böylelikle FAVÖK büyüklüğünün net satışlardan daha yüksek bir artış göstermesi sonucu FAVÖK karlılığı 0,3 puan artarak yüzde 15,4’ten yüzde 15,7’ye çıktı. Son olarak, İSO 500’ün vergi öncesi kâr ve ziyan toplamının yüzde 32,9 artarak 485 milyar liradan 645 milyar liraya yükseldiğini görüyoruz. Fakat satış kârlılığı oranının evvelki yıla nazaran 0,7 puan düşüşle yüzde 9,3’ten yüzde 8,6’ya inmesi dikkat çekiyor. Görüldüğü üzere 2023’te tüm kar büyüklüklerindeki artışlar enflasyonun altında kaldı ve bu da gerçek olarak gerilemeye işaret ediyor.”

“Elde edilen kârın yarısı finansman sarfiyatlarına ayrılıyor”

Erdal Bahçıvan, İSO 500’ün finansman masraflarının 2023’te yüzde 92,5 artışla 277 milyar liradan 533 milyar liraya yükseldiğini söz ederek, böylelikle finansman masraflarının faaliyet kârına oranının 2022’ye nazaran 15,6 puanlık artışla yüzde 41,3’ten yüzde 56,9’a yükseldiği bilgisini paylaştı.

Bahçıvan, “Son 12 yıllık ortalaması yüzde 57 olan bu oran, yıllardan beri endüstricinin elde ettiği kârın yarıdan fazlasını finansman sarfiyatlarına ayırmak zorunda kaldığı gerçeğini ortaya koyuyor. Mali borçlar 2022’ye nazaran yüzde 54 artışla 1,3 trilyon liradan 2 trilyon liraya çıktı. Öteki borçlar da yüzde 66’ya yakın bir artışla 1,2 trilyon liradan 2 trilyon liraya yükseldi.” açıklamasında bulundu.

2022’ye emsal halde 2023’te de öbür borçların mali borçların üzerinde bir büyüme sergilediğini aktaran Bahçıvan, “Borçların vadelerine nazaran gelişimine baktığımızda, bir yıl öncesine nazaran kısa vadeli mali borçlarda yüzde 53, uzun vadeli mali borçlarda ise yüzde 56 oranında artış kelam konusu. Böylelikle mali borçlarda kısa vade tartısının çok hafif bir azalmaya karşın yüzde 51,7 ile sürdüğünü görüyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

“Sanayimiz AR-GE’ye daha fazla odaklanmalı”

İSO Yönetim Kurulu Lideri Bahçıvan, 2023’te kendilerini en çok sevindiren gelişmelerden birinin teknoloji alanında yaşandığını belirtti.

Bahçıvan, yaratılan katma kıymetle ilgili dataları paylaşarak, şöyle devam etti:

“Orta-yüksek ve yüksek teknolojili endüstrilerin brüt katma kıymetteki toplam hissesinin 2022’ye nazaran 4 puanlık artışla yüzde 37,4’e çıkarak şimdiye kadarki en yüksek seviyesine ulaşması, sanayi dalımız için uzun müddettir dilek ettiğimiz teknolojik dönüşüm konusunda bizlere umut ışığı oldu. Gerçekten İSO 500’deki AR-GE harcaması yapan kuruluşların sayısına bu çerçeveden baktığımızda 2018’e kadar kademeli bir halde yaşanan artışın daha sonra durağanlaştığını görüyoruz. 2023’te kelam konusu sayı geçen yıla nazaran 5 adet artarak 265’e yükselmiş olmasına karşın, bu durum endüstrimizin teknoloji ve yenilik üretebilen bir yapıya kavuşabilmesi için AR-GE’yi daha çok odağına alması gerektiği gerçeğini değiştirmiyor.”

Geçen yıl İSO 500 araştırmasını, yaşanılan büyük sarsıntı felaketinin yol açtığı “mücbir sebep hali” nedeniyle eylülde açıkladıklarını hatırlatan Bahçıvan, İSO 500’ün tüm finansal göstergelerinin bir öngörüden çıkıp endüstrinin 2023’teki gerçekliğine dönüştüğünün resmi olarak görülmesi gerektiğini vurguladı.

Bahçıvan, İSO 500’ün 2023 sonuçlarını bir manada “finansal istikrardan uzaklaşmanın birinci tesirinin yüksek enflasyon olacağı, enflasyonist bir büyüme yapısının da nitelikli ve sürdürülebilir olamayacağı” gerçeğini gösteren mikro bir laboratuvar olarak görülmesi gerektiğine dikkati çekti.

“Yüksek enflasyon şirket bilançolarında süreksiz bir illüzyon yarattı”

Yüksek enflasyon şirket bilançolarında süreksiz bir illüzyon yarattığının altını çizen Bahçıvan, konuşmasını şöyle tamamladı:

“Zaman geçtikçe gerçeklerle yüzleşiyoruz. İSO 500’ün temel göstergelerinin bize söylediği de bu. Bizim gerçek bölüm olarak yaşadıklarımız bir yana, yüksek enflasyonun kamu maliyesi, mali dünya ve hepsinden de değerlisi toplumda yaratmış olduğu hasar büyük. Zira enflasyon yalnızca ekonomik bir hasar değil, sosyolojik, ruhsal ve en kıymetlisi ahlaki, etik bir tesir de yaratıyor. İSO 500’ün bu yılki sonuçları iç ve dış ekonomik konjonktüre bağlı olarak biraz karamsar olabilir. Ancak Türk endüstrisinin en güç koşullarda dahi kendi ana faaliyetinde erişmiş olduğu birikim ve dayanıklılık gücüyle üretimini muvaffakiyetle sürdürdüğünü göstermesi açısından da çok pahalıdır. Finansal istikrarın yine kazanılarak, yüksek enflasyonun yenilmesi halinde endüstrimizin ülke iktisadına katkılarının artarak devam edeceğinden hiçbir kuşku duymuyorum. Paylaştığımız tablo, her fırsatta lisana getirdiğimiz sürdürülebilir, istikrarlı ve kaliteli büyüme için finansal istikrarın ne kadar kıymetli olduğunun bir göstergesi olarak görülmelidir.”