İpek Kıraç, maksatlarını, uğraşlarını ve projelerini anlattı, annesi Suna Kıraç ve davalık olduğu babası İnan Kıraç’la ilgili hislerini lisana getirdi

Capital mecmuasından Hasret Aydın Ayvacı’a konuşan İpek Kıraç’la röportaj yaptı.
Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi İpek Kıraç, çocukluğundan beri sivil toplumun içinde yetişti. Suna Kıraç’ın kurucusu olduğu TEGV’le büyüdü. Annesi Suna Kıraç’ı kaybetmesinin akabinde artık Suna’nın Kızları ile yeni bir gayret alanı belirledi: Kız çocuklarının hayata eşit iştiraki. Bu emelle “Birlikten kuvvet doğar” diyerek Türkiye’de birinci sefer 31 STK’yı bir ortaya getiren Kıraç, kolektif tesirin gücüne inanıyor ve “Tercihlerimiz Türkiye’nin geleceğini belirleyecek” diyor.

Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi İpek Kıraç, Türk iş dünyasının en merak edilen isimlerinden biri. En son Suna’nın Kızları’nı kurarak sivil toplum çalışmalarıyla isminden kelam ettiren Kıraç, vaktinin büyük kısmını sivil toplum çalışmalarına ve alana ayırıyor. Çocukluğundan beri hayatının içinde olan TEGV, kız çocuklarının hayata eşit iştiraki için kurduğu Suna’nın Kızları ve sokak hayvanlarına yuva olmayı seçtiği SemtPati Vakfı’yla gerçek bir sivil toplumcu. Yurt içinde olduğu kadar yurt dışında da ağır bir ajandaya sahip olan İpek Kıraç, Sirena Marine’e de liderlik yapıyor. Şirkette uzun mühlet CEO olarak misyon alan Kıraç, büyük bir muvaffakiyet öyküsü yarattıktan sonra vazifesini devretti ve yönetim kurulu lideri oldu. Şirketin cirosunu 10 yıldan az bir müddette Euro bazında 5 kat, kârlılığı ise 20 kat artırarak şirketi global bir oyuncuya dönüştürdü. Yalnızca Azimut’a üretim yapan Sirena Marine’i, üretiminin yüzde 80’ini ihraç eden dev bir marka haline getirdi. Türkiye’nin gelmiş geçmiş en başarılı iş insanlarından merhum Suna Kıraç’ın kızı olan Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi İpek Kıraç, soruları şöyle yanıtladı:

Çok şapkalı iş insanlarından birisiniz. Bir gününüz nasıl geçiyor?

İşlerim, sorumluluklarım ve devam eden yüksek lisans tezi çalışmalarım nedeniyle yurt içi ve yurt dışına bölünmüş bir nizamım var. Katılmam gereken değerli toplantıların tarihlerine nazaran takvimimi yılın başında oluşturup bu plana sadık kalıyorum. Koç Holding yönetim kurulu toplantıları çok evvelden aşikâr oluyor. İş ve sorumluluklarım yönetim kurulu lideri ya da üyeliği kapsamında olduğu için gündelik hususlardan çok kurumların gelecek vizyon ve stratejilerine ağırlaşmaya çalışıyorum. Lakin alanda gereksinimleri birinci elden anlamak ve takımlarımın gerektiğinde yanında olmak da benim için çok kıymetli. Türkiye’de bulunduğum sürede Koç Holding, Koç Okulu ve Sirena Marine’deki sorumluluklarım dışında vaktimin büyük bir çoğunluğu kurucusu olduğum Suna’nın Kızları ve SemtPati Vakfı çalışmalarıyla geçiyor. Alana çıkmayı, projelerimizi yürüttüğümüz vilayetlere gitmeyi önemsiyorum. Son 2 yıldır İstanbul’dan sonra en çok vakit geçirdiğim kent, Şanlıurfa oldu. Geçen yaz 3 hafta boyunca her gün çocuklarla yürüttüğümüz Yaz Enstitüsü’ndeydim. İşlerime ayırdığım vaktin bana nazaran en öncelikli alanı, hakikat insanlardan oluşan güçlü gruplar kurmak ve bunların bir ortada verimli, motive ve keyifli çalışabileceği hakikat iklimi yaratmak.

Yurt dışında nasıl sorumluluklarınız var?

Brown Üniversitesi Biyoloji Kısmı mezunuyum. Amerika’daki vaktimin büyük bir kısmını de mezunu olduğum Brown Üniversitesi’nde devam ettiğim halk sıhhati alanındaki yüksek lisans tezimin ve istişare konseyinde olduğum Carney Nörobilim Enstitüsü’nün çalışmaları kapsıyor. Annemden kalma başlattığımız kimi münasebetler var, onların takibini yapıyorum. Birleşmiş Milletler’de her yıl kimi konuşmalarımız, sorumluluklarımız oluyor. Sirena Marine, Amerika’da çok başarılı bir pozisyona geldi, bayilerimiz, şirketimiz var.

Anneniz Suna Kıraç’ın vefatından sonra holdingdeki sorumluluklarınız arttı. Hayatınızda ne üzere değişiklikler oldu?

Dürüst olmak gerekirse annemin vefatıyla olağan ki yükümlülüklerim ve sorumluluklarım arttı. Bunları en uygun formda yerine getirebilmek için elimden geleni yapıyorum. Koç Topluluğu olarak kuzenim Ömer Koç’un başarılı liderliğinde ülkemiz için paha yaratmaya, bulunduğumuz dallarda dünya standartlarında işler yapmaya devam ediyoruz. Ben de hem Koç Holding yönetim kurulu üyesi hem Koç Ailesi’nin bir bireyi olarak işlerimizi yakından takip ediyorum. Çok nitelikli bir insan kaynağıyla çalışmamızdan ötürü, Koç Grubu’yla ilgili tüm faaliyetlerim hem iş hem entelektüel manada öğretici ve besleyici oluyor. Dünya ve ülkemiz iktisadını ve iş dünyasının gidişatını, öne çıkan trendleri, dönüşümleri takip edebilmek bu işin en keyifli tarafı bana nazaran. Bu seyahatte elimden geleni yaparak paha yaratmak için çalışıyorum.

En kıymetli sorumluluklarınız ve işte en kıymetli sorumluluk alanınız nedir?

Eğitim, benim için en değerli alan. Bu nedenle hem Koç Okulu’nun yönetim kurulu lideriyim hem Koç Üniversitesi’nin mütevelli heyeti üyesiyim. Sıhhat çok değerli, bu nedenle Amerikan Hastanesi’nde misyon alıyorum. Daha çok Vehbi Koç Vakfı ve altındaki bütün alanlarla çok ilgiliyim. Bu alanlara çok vakit harcıyorum.

Suna Hanım’ın işlerini mi devraldınız?

Annemin vazifelerinden çok ülkülerini devraldım. Koç Okulu’nu annem kurdu, annem hastayken Ömer başındaydı. Mustafa vefat edince ve Ömer, topluluğun başına geçince Koç Okulu’nun yönetim kurulu başkanlığını bana devretti. Koç Okulu, mezun olduğumdan beri hayatımın bir kesimiydi ancak lider olduktan sonra hayatımın çok daha büyük bir parçası oldu. Koç Okulu, benim hayatımdaki en değerli kurumlardan biri. Geleceğimizi şekillendirme konusuna hepimizin sahip çıkması gerekiyor. Annemin “Eğitim sadece devlete bırakılamayacak kadar büyük ve karmaşık bir sorun. O bakımdan bizlerin takviye olması gerekir” kelamı benim de bu hususa bakışımı özetliyor.

Sirena Marine’de bir muvaffakiyet öyküsü yarattınız. O işe ilginiz nasıl başlamıştı?

Okulumu bitirip Amerika’dan döndüğümde amacım, beni heyecanlandıran, tutkuyla bağlanabileceğim bir alanda işe başlamaktı. Ne memnun ki Sirena Marine sayesinde bunu yaşayabildim. 2012-2021 ortasında yürüttüğüm CEO’luk vazifem mühletince en büyük başarımız küresel bir marka yaratmış olmamız, bu başarımızın en büyük sırrı da mükemmel takımım. Sıfırdan kıymetli bir iş ve 3 marka yarattık. Bütün muvaffakiyetler bir grup işi olduğu için birinci günden beri öğrenmeye meraklı, radarları dünyaya açık, her vakit en iyiyi yapmaya odaklı bir kadro kurmaya itina gösterdik. Türkiye’nin birinci seri yat üreticisi olarak kendi markamız olan Sirena Yachts ile Azuree ve Euphoria markaları için üretim yapıyoruz. Üretimimizin yaklaşık yüzde 80’ini ihraç ediyoruz. Aslına bakarsak Sirena Marine hala çok genç bir şirket. Ciromuzu 10 yıldan az bir müddette Euro bazında 5 kat, kârlılığı ise 20 kat artırarak global bir oyuncuya dönüştük. Orhangazi, Tuzla ve Yalova’da üretim tesislerimiz var. Yüzde 100 yerli işçilikle üretilen teknelerimiz özgün, yaratıcı ve kaliteli işçilikten ötürü birçok ülkede tekne severlerin tercihleri ortasına girdi. ABD pazarının en çok tercih edilen tekne üreticilerindeniz.

Sizin denizcilikle aranız nasıldı?

Sirena’da çalışmayı seçme nedenim denize olan tutkumdu. Denizle aram çok güzeldi, zira annem ve babamla vakit geçirebildiğim tek yer denizdi. Annem ve babam fazla işkolikti. O nedenle deniz ve tekne benim için umuttu, aile olmaktı. Onun için de teknelerimizi yaratırken kendimize şu soruyu soruyoruz. Ne yaparsak beşerler tekneyi daha çok meskeni üzere görür ve orada daha çok kalmak ister? Buna nazaran alanlar tasarlıyoruz.

Sirena’nın geleceğine dair en kıymetli amacınız nedir?

İlk günden beri hayalimiz büyük tekneler yapabilmekti. Artık 60 metrelik tekneler üretebileceğiz. Hayallerimizi gerçekleştiriyoruz. Yelkenliyle başladık. Azimut’a üretim yapıyorduk. Kendi markamızla üretmemiz yasaktı. Evvel o yasağı kaldırdım. Sirena’yı marka yapan da motoryat üretimine başlamaktı. Dünya değiştikçe biz de değişiyoruz. İnovasyon ve tasarım kadar sürdürülebilirlik de kıymetli bizim için. Denizde yaşayıp deniz canlılığına, deniz kaynaklarına hürmet göstermemek olamaz. Ar-Ge merkezimiz tüm projelerin merkezine sürdürülebilirliği koyarak hareket ediyor. En kıymetli gündem hususumuz, eser gamımızı genişletmek ve çok daha az karbon salımı yapan, alternatif güç kaynakları kullanan, hibrit güç sistemleriyle donanmış tekneler sunmak. İhracat yaptığımız ülke sayısını da artıracağız.

“Ömrümden Uzun İdeallerim Var” kitabında Suna Kıraç, TEGV’i Vehbi Bey’in “Ya başaramazlarsa” diye düşünüp şerhine karşın kurduğunu bu sözlerle başlayıp anlatıyor. TEGV, bugün en prestijli STK’larımızdan biri. Siz bu türlü bedelli bir anneden hangi özelliklerinizi aldınız?

TEGV bu ülkenin en bedelli kurumlarından biri. TEGV’in bedelini o çocuklarla beraberken çok güzel anlıyorsunuz. O vakitlerde annem bunu nasıl hayal etmiş ve hayata geçirmiş inanılmaz hakikaten. Kendimi bildim bileli TEGV vardı. Mesela oyuncakçıya giderdik, annemden bir oyuncak isterdim. Annem kaygısı ki “O oyuncağa verilecek parayla TEGV’de kaç kız çocuğu okur, biliyor musun?” Annemin eğitime olan sevdasıyla büyüdüm. Koç Holding’de, üniversitemizde ya da TEGV’de annemi tanıyan herkes onun mücadeleci, prensipli, sağduyulu istikametlerine vurgu yapar. Aklına koyduğunu yapan, iradesi, muhakemesi çok güçlü bir bayandı. Çok âlâ bir iş insanı olmasının yanı sıra hayatı boyunca bu ülkenin temel sıkıntısını eğitim olarak görmüş ve bu bahse kendini adamıştı. Biz de annemin bıraktığı yerden yola çıktık ve ondan aldığımız ilhamla bu seyahat onun ismiyle anılsın istedik. Ayrıyeten kız çocuklarının eşit haklara erişimi için jenerasyonlara yayılmış bir çabayı ve kazanımları çok önemsiyoruz. TEGV’le birbirimizi tamamlayan kurumlarız. Bu kuşaklar ortası dayanışmayı vurgulamak açısından da “Suna’nın Kızları” çok manalı bir isim. Biz de annem üzere kararlıyız ve onun kadar çaba etmeye hazırız.

Suna’nın Kızları’nda neyi hayal ettiniz?

Kız çocuklarının eşit haklara sahip olması, kendi hayatlarını kurabilmelerini, kendi kararlarını verebilmelerini, kız çocuklarının önlerini açmayı, onları güçlendirmeyi hayal ederek yola çıktık. Bunu yalnızca kız çocuklarıyla çalışarak değil etraflarıyla de çalışarak yapıyoruz. Hayatımın büyük kısmını bu yola ayırdım. Bu nedenle birinci yıl Türkiye’de kız çocuklarıyla ilgili o vakte kadar ne yapıldığını araştırdık. Muhtaçlık haritasını çıkardık. Birlikten kuvvet doğar. Türkiye’de birinci kez bu sorunun tahlili için 31 STK bir ortaya geldik ve birlikte çalışıyoruz. Aslında o kadar başarılı kurumlar var ki onları hakikat yerlerde, hakikat takımlarla, gerçek kurumlarla bir ortaya getirip birlikte çalıştığımızda bambaşka bir tesir gördük. Buna da kolektif tesir diyoruz.

Yine kitapta Suna Hanım şöyle diyor: “Onda gençliğimi ve bende olmayan seçme özgürlüğünü görüyorum. Bana gurur veriyor.” Suna Kıraç neleri seçemedi? Siz neleri seçtiniz?

Annem çok mücadeleci, bir o kadar sabırlı ve ileri görüşlü bir bayandı. Tabuları yıkan, kelamını esirgemeyen, vazgeçmeyen taraflarının yanında çok lakin çok uygun bir insandı. Seçme özgürlüğünü kullanamadığı için en üzüldüğü bahis, yurt dışında Wharton’da okumaktı. Vehbi Koç, müsaade vermemiş ve “Gel benimle çalış” demiş. Bugün bile iş dünyasında bayanlara yönelik önyargıları, görünmez hudutları düşünürsek, annemin o yıllarda nelerle gayret ettiğini de iddia edebiliriz. Erkekler tarafından erkeklere nazaran şekillendirilen, yalnızca erkek olmanın bile avantaj oluşturduğu bir dünyada var olma eforunun kesinlikle ona bir maliyeti, ondan götürdükleri var. Bu kadar akıllı, iradeli ve vizyoner biri olarak bayan değil de erkek olsaydı tahminen daha da ileri noktalarda olacaktı, kim bilir? Lakin üzerindeki baskıyı, verdiği çabaları çok net hatırlıyorum. Zorluklardan ötürü kendi hayatında ve özel hayatında da bazı seçimleri yapamadı. Mükemmeliyetçi yanıyla bütün şapkalarını en düzgün biçimde doldurmaya çalışırken tam olarak anne olmayı da seçemedi mesela. Hayatta ona zevk veren pek çok şeye vakit ayıramadı, daima erteledi. Evvel iş vardı, o gayrette özel hayatından feda etti. Bana gelirsek, doğal ki annem sayesinde anneme nazaran çok daha geniş bir seçme özgürlüğüne sahip olabildim. Lakin hala pek çok tercihimi kendi istediğim biçimde değil, benden beklenenler üzerine şekillendiriyorum. Benim yaşımda ve statümde olan bir bayandan ne beklendiğini düşünüyorsam o denli davranmaya, o kişi olmaya çalışıyorum. Bazen içimden geldiği üzere davrandığımda yaşadığım suçluluk hissini eminim pek çok bayan yaşıyordur. Sonuçta “seçme özgürlüğüm” üzerinde hala çalışıyorum. Daha da kıymetlisi onun bende görmek istediği “seçme özgürlüğünü” ben de bütün kız çocuklarında görmeyi hayal ediyorum. Bu hususta da onun kadar inatçı davranacak olmam, onu gururlandırırdı.

‘Koç ailesi mensubu işletme okur’ üzere bir algıyla biyoloji eğitimi seçiminiz yadırganmış lakin siz “Kendi yolumu tercih edeceğim” demişsiniz. Bu en değerli seçiminiz mi?

Seçme hakkımı serbestçe kullanabileceğim Amerika’daki tek okula gittim. Brown Üniversitesi, Amerika’daki en liberal üniversitelerden biri. Amerika’ya gittiğinizde tüm okullarda evvel tarih üzere pek çok dersi almak zorundasınız. Yalnızca Brown Üniversitesi diyor ki “Seç! Ne istiyorsan seç, karışmıyoruz.” Bu türlü bir okul seçtim ve bana bu okulu annem buldu. Ondan evvel kıssanın bir öteki yarısı var. Kime sorsanız “İpek annesinden ötürü biyoloji okudu” der, evet annemin çok büyük tesiri oldu. Zira çocukluğumdan beri o kadar çok hekimlerde, hastanelerde, laboratuvarlarda vakit geçirdim ki… Aslında hayalim biyolojiyle başlayarak tıp eğitimi almaktı. Fakat bu hususa olan tutkumun, hevesimin ana nedeni, Koç Lisesi’ndeki biyoloji öğretmenimdir. Yani annem hasta olmasaydı da biyoloji okurdum lakin annemin hastalığı beni bu yola daha fazla kanalize etti ve ilgi alanlarıma taraf verdi. 2007’de Brown Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden mezun oldum. Akabinde 2009’da tıpkı üniversitede halk sıhhati yüksek lisans eğitimine devam ettim. O sırada UMass Tıp Fakültesi’nde ALS üzerine araştırmalar yürüten Cecil B. Day Laboratuvarı’nda nöromusküler araştırmalarına katıldım. İstanbul’da Amerikan Hastanesi’nde fizikî tıp ve rehabilitasyon kısmında staj yaptım ve klinik tecrübesi kazandım. Aslında en büyük hayalim tıp okumaktı. Doktor olmak istiyordum. Ama babam dönüp işlerle ilgilenmem gerektiğini söylediği için o hayalim yarıda kaldı. Sonra iş hayatım farklı bir tarafa evrilse de biyoloji ve kamu sıhhati hala okumaktan, öğrenmekten zevk aldığım alanlar ve sonuçta işim bu olmasa bile şu an bu kolda yüksek lisans tezimi yazıyor olmam bu tutkumu açıklıyor. Ayrıyeten Brown Üniversitesi Carney Enstitüsü’ndeki danışma kurulu misyonum sayesinde nörobilim konusundaki gelişmeleri takip ediyor, destekliyor ve bundan da büyük bir keyif alıyorum.

Akademik mesleğe devam etmek istiyor musunuz?

Bence eğitim ve öğrenmek bir ömür uzunluğu sürmeli. Okumayı çok seviyorum. Psikoloji de çok sevdiğim bir alan. Mesleğim benim artık eğitim. Bunu çok net söyleyebilirim. Hayatımın en kıymetli kısmını sivil toplum çalışmaları oluşturuyor. Annemle birlikte geçirdiğimiz vaktin birçoklarında kurduğu, çalıştığı kurumların içinde bir aradaydık. Annem ve jenerasyonunun inşa ettiği çok değerli yapılar, hayatlarına manalı katkıda bulundukları milyonlarca insan var. Onlardan çok şey öğrendim. Annem sahip olduğum her şeyin, neyin değerine olduğunu sorgulatarak beni büyüttü. Öbür yandan annemin vefatıyla birlikte sivil toplumla ilgili çok daha etkin çalıştığım için büyük resmi daha âlâ görebiliyorum.

Babanız İnan Kıraç’la yaşadığınız miras davası ve sonrasındaki gelişmeler herkesi çok üzdü. Bir uzlaşma olabilir mi?

Bu bahiste konuşmamayı tercih ediyorum. Bugüne kadar yalnızca bir kez, o da zorunda kaldığım için bir açıklama yaptım biliyorsunuz. Gücümüzü bu türlü anlamsız mevzularda tüketmek yerine, babamla birlikte annemin ismini, hayallerini, mirasını yaşatmaya çalışabilirdik. Çok yazık…
Annenizin bıraktığı vasiyete ve aslında annenizin iradesine karşı çıktığı için mi babanız dava açtı?
Evet, mevzu buradan başladı.

Sokak Hayvanları üzerine çalışan Semt- Pati Vakfı’nı kurdunuz. Bu hususta da biraz bilgi alabilir miyiz? Neden bu türlü bir bahse eğildiniz?

Beni tanıyıp da köpeklere olan tutkumu bilmeyen yoktur. Daha öğrencilik yıllarımdan beri arabasının bagajı köpek mamasıyla dolu gezen, sokakta ve ormanlarda güç durumda kalmış olan köpeklere yardım eden, sayıları 30’u geçen köpeği de sahiplenmiş biriyim. Lakin yıllar içinde gördüm ki alandaki sorun hayvan severlerin kişisel eforlarıyla çözülebilecek boyutun çok ötesinde. Varsayımı sayılara nazaran yalnızca İstanbul ve yakın etrafında 400 bini aşan sokak köpeği var. Bunun yönetilebilir olması için de kısırlaştırma, aşılama ve sahiplenme ögelerinin sistemli bir formda eş vakitli yapılması gerekiyor. Kısırlaştırılmamış tek bir köpek bir yıl içinde 16 köpek dünyaya getirebiliyor. Bu büyük çarpan nedeniyle alt soyları ve onların da her yıl doğuracağı köpekleri hesapladığımızda 1 köpek 5 yıl içinde 12 binden fazla köpeğin doğumuna yol açabiliyor! Yıllar içerisinde bu sorunun ciddiyetini gördüm ve çok daha geniş ölçekli tesir yaratabilmek gayesiyle geçtiğimiz yıl SemtPati Vakfı’nı kurdum. Sokak hayvanlarının kentlerimizde bizimle ahenk, sevgi ve itimat içinde yaşayabilmeleri için mahallî idareler, veterinerler ve özel bölüm kuruluşlarıyla birlikte bilimsel, bilgi temelli ve iş birliğine dayalı tahliller geliştirip uygulamaya koyacağız.

patronlardunyasi.com