Fiyatta rekabet gücü aşınan Türkiye ucuz eserde oyun dışına itilince, ihracatın kompozisyonunu değiştirmek zorunda kaldı. İhracatta orta ve düşük teknolojili eserlerin hissesi en düşük düzeyine gerilerken firmalar, yenilikçi kategorilere yönelmeye başladı.
Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, talep şartlarındaki bozulmanın hakim olduğu bir yılı geride bırakan ihracatçılar, yüksek maliyet baskısı nedeniyle fiyat tutturamayınca Uzakdoğulu rakipleri tarafından katma pahası düşük eserlerde adeta ringin dışına atıldı. Dış ticaret datalarına nazaran düşük ve orta düşük teknolojili eserlerin ihracattaki hissesi 10 ayda yüzde 59,8 ile bilginin açıklanmaya başladığı 2014’ten bu yana en düşük düzey olarak ölçüldü. Düşük katma pahalı eserlerdeki irtifa kaybı sanayi üretim endeksi bilgilerine de yansıdı. Endeksin ekim ayı datalarına nazaran, düşük teknoloji eserlerde yıllık bazda yüzde 4,1’lik bir gerileme kelam konusu. Bilgiler, imalat endüstrinde teknolojik dönüşüm gereksinimini gözler önüne sererken, ihracatçılar da bu maliyet şartlarında Türkiye’nin katma kıymeti düşük eserlerde rekabet talihinin kalmadığını, endüstrinin katma bedeli ve verimliliği artırmasının bir tercih değil mecburilik olduğunu söylüyor.
VERİ TARİHİNİN EN DÜŞÜK SEVİYESİ
TÜİK’in Dış Ticaret İstatistikleri’ne nazaran, ocak-ekim periyodunda ihracat 2023 yılı Ocak-Ekim periyodunda bir evvelki yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 0,2 artarak 209 milyar 904 milyon dolar oldu. Teknoloji yoğunluğuna nazaran, imalat sanayi eserleri dış ticaretine bakıldığında ise, düşük teknolojili eserlerin ihracatı yılın 10 ayında geçen yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 3,7 düşerek 61 milyar 790 milyon dolar olurken, ihracattan aldığı hisse da 1,1 puan düşerek yüzde 31,2 oldu. Orta düşük teknolojili eserlerde de misal bir ivme kaybı kelam konusu. Yılın 10 ayında orta düşük teknolojili eserlerin ihracatı yüzde 9,8 gerileyerek 56 milyar 658 milyon dolara inerken ihracattan aldığı hisse 3,1 puan düşüşle yüzde 28,6 oldu. Böylelikle düşük ve orta düşük teknolojili eserlerin toplam hissesi yüzde 59,8 ile TÜİK tarafında datanın paylaşılmaya başlandığı 2014 yılından bu yana en düşük düzeyi olarak ölçüldü.
Orta yüksek teknolojili eserlerin hissesi ise yıllar içinde kademeli bir halde arttı. Kelam konusu kategoride ihracat ocak-ekim periyodunda yüzde 10,5 artarak 72 milyar 512 milyon dolar olurken, orta yüksek teknolojili eserlerin ihracatının genel ihracattan aldığı hisse da 3,5 puan artışla yüzde 36,6 oldu. Bu da tekrar data tarihinin 10 aylık periyotlar baz alındığında en yüksek oranı olarak kayda geçti. Yüksek teknolojili eserlerin ihracatı da ocak-ekim devrinde yüzde 27 artarak 7 milyar 296 milyon dolar oldu, hissesi da 0,8 puan artışla yüzde 3,7’ye çıktı.
TEKNOLOJİSİ DÜŞÜK OLANIN İHRACATI DA DÜŞTÜ
Sektörel bazda bakıldığında Türkiye’nin düşük ve orta düşük teknolojili imalat yaptığı dalların neredeyse tamamında düşüş var. Bunların başında en fazla ihracat yapılan kimya, hazır giysi, çelik, demir/ demir dışı metaller ve dokumacılık geliyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıkladığı kasım ayı ihracat sayılarına nazaran, Türkiye’nin otomotivden sonra en fazla ihracat yaptığı ikinci bölüm olan kimyada ihracat 11 ayda yüzde 9,6 düşerek 27,8 milyar dolar oldu. Kimya dalının orta yüksek ve yüksek teknolojili eser kategorisinde de imalatı var, lakin Türkiye’de bölümün en fazla ihracat yaptığı alt kümesi plastik mamulleri olunca, buradaki ihracat kaybı da orta düşükten geldi. En fazla ihracat yapılan üçüncü dal olan hazır giyside de kayıp 11 ayda yüzde 8,6’yı buldu, bu bölümün ihracatı ocak-kasımda 19,4 milyar dolardan 17,8 milyar dolara indi.
En fazla ihracat yapan beşinci kesim çelikte ise kayıp 11 ayda yüzde 31,2’yi buldu. Dalın bu devirde ihracatı 19,6 milyar dolardan 13,5 milyar dolara düştü. Demir ve demir dışı metallerde de ihracat 11 ayda yüzde 13,2 düşerek 11,5 milyar dolar düzeylerine indi. Dokuma ve hammaddeleri dalında ise ihracat ocak-kasım periyodunda yüzde 7,9 eriyerek 8,8 milyar dolar olarak ölçüldü. Buna rağmen, otomotiv, elektrik elektronik, makine ve aksamları, iklimlendirme, savunma ve havacılık sanayii üzere yüksek-orta yüksek teknolojili dalların ihracatlarını da artırdığı göze çarpıyor.
SÜRDÜRÜLEBİLİR İHRACAT İÇİN FİYAT DEĞİL KATMA KIYMET ÖNEMLİ
Değerli kurun ihracata olumsuz tesirleri, bilhassa emek ağır dallarda sıklıkla lisana getiriliyor. Kurun baskılandığı düzeyde, artan maliyetlerin mevcut taleple karşılanmasının sıkıntı olduğunu savunan gerçek bölüm temsilcileri, ihracat fiyatlarında Uzakdoğulu rakiplerinkiyle fiyat makasının Türkiye aleyhine açıldığını, bu durumun da pazar kaybını hızlandırdığını savunuyor. Bununla bir arada Merkez Bankası, kıymetsiz TL’nin ihracata katkısının çok sonlu olduğunu lisana getiriyor.
YENİ DOĞAN TEŞEBBÜSLERDEN DEĞİŞİMİN SİNYALLERİ
TÜİK’in Girişimcilik ve İş Demografisi 2022 bilgileri de daha katma pahalı üretime yönelimin işaretlerini taşıyor. Çalışmaya nazaran, imalat sanayiinde 2022 yılında doğan teşebbüslerin yüzde 59,7’si düşük, yüzde 27,5’i orta düşük, yüzde 11,8’i orta yüksek, yüzde 0,9’u ise yüksek teknoloji seviyesine sahip eserleri üreten teşebbüsler oldu. Bilgi geçmişine bakıldığında, düşük teknoloji seviyesinde teşebbüslerin doğum dağılımındaki hissesi yüzde 63,7 ile 2019’da yaptığı tepeden sonra nizamlı bir biçimde düşmeye başladı; 2020’de yüzde 61,2; 2021’de yüzde 60,7; 2022’de yüzde 59,7 oldu. Doğan teşebbüsler ortasında orta düşükte de son 3 yıldır kademeli artış kelam konusu. 2020’de doğan teşebbüslerin yüzde 26,3; 2021’de yüzde 26,8; 2022’de de yüzde 27,5’i orta düşük teknoloji seviyesinde. Orta yüksek teknoloji seviyesinde de 3 yıldır ihmal edilebilir bir hisse artışı görülürken, yüksek teknoloji seviyesinde teşebbüslerin hissesi ise yüzde 1’in altında kalarak patinaj yapmayı sürdürüyor.
KATMA KIYMET DAĞILIMINDA ENDÜSTRİNİN DEVLERİ ‘ORTA’DA BULUŞTU
Benzer bir tabloyu, İstanbul Sanayi Odası’nın açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2022 araştırmasında da görmek mümkün. Araştırmada teknoloji yoğunluklarına nazaran yaratılan katma pahanın dağılımında dev şirketler ‘orta’da buluştu. Düşük teknolojili endüstrilerin hissesi 2019- 2022 ortasında sırasıyla yüzde 40; yüzde 37,3; yüzde 33,3 ve yüzde 28,9 olarak ölçülürken; orta düşük teknolojili endüstrilerin hissesi birebir yıllarda yüzde 29,6; yüzde 31,5; yüzde 32,4 ve yüzde 37,7 üzere kademeli bir artış görüldü. Tekrar orta yüksek teknolojili endüstrilerin de 2019’da yüzde 23,5 olan oranı sırasıyla yüzde 24,8; yüzde 28,3 ve 2022 yılına gelindiğine yüzde 27,2 olarak ölçüldü. Yüksek teknolojili endüstrilerin hissesi ise 2019’da yüzde 6,9 iken 2022’de yüzde 6,2’ye geriledi. İSO Birinci 500’de orta düşük ve orta yüksek teknolojili endüstrilerin yaratılan katma bedelden aldığı hissedeki düzgünleşme eğrisi, İSO İkinci 500’de görülmedi. 2022 yılında İSO İkinci 500’de yaratılan katma kıymette düşük teknolojili endüstrilerin hissesi artış eğilimine devam etti ve yüzde 49,2 olarak ölçüldü.
patronlardunyasi.com
