Enflasyonda düşüşe iç talep direnci

Yaklaşık bir yıldır uygulanan mali sıkılaştırma asıllı eko­nomik programın temel maksadı, TÜFE bazında enflasyonun bu yılın sonunda yüzde 38’e, 2025 sonunda yüzde 14’e ve 2026’da yüzde 9’la tek haneye düşürül­mesi. Bir yıllık uygulama dö­nemi sonunda yıllık bazda enf­lasyon daha çok baz tesiriyle olmak üzere birinci kere haziranda düşüşe geçti, temmuzda yeniden baz tesiriyle gerileme hızlana­rak devam etti.

Ancak Merkez Bankası’nın geçen hafta açık­ladığı yılın üçüncü enflasyon raporu, enflasyonda temel be­lirleyici faktörlerin başında gelen iç talebin şimdi isteni­len oranda daralmadığını orta­ya koydu. Program devrinde faizlerin çok yükselmesi, kre­di imkanlarının daralması üzere nedenlerle daralan iç talep, ra­pora nazaran hala enflasyonist dü­zeyde bulunuyor. İç talep, ha­la enflasyon üretiyor ve enflas­yonda öngörülen süratli düşüşe karşı direnç oluşturuyor.

MB DAİMA PROJEKSİYON YENİLİYOR

Merkez Bankası’nın son enflasyon raporuna nazaran, ta­lep fazlalığı nedeniyle ekono­minin kapasitenin üzerinde çalıştığı ve bunun talep taraflı enflasyonist baskıya yol açtı­ğının göstergesi olan çıktı açı­ğının hala müspet bölgede bu­lunuyor ve buna nazaran iç talebin mevcut seviyesi dezenflasyona direnç oluşturuyor.

Bir iktisatta gerçekle­şen çıktının potansiyel düze­yinden farkına “çıktı açığı” de­niyor. Enflasyon hedefleme­si rejiminde merkez bankaları gerçekleşen enflasyon yerine geleceğe ait enflasyon bek­lentilerine nazaran siyasetlerini şekillendiriyor. Çıktı açığının “pozitif” olması, iktisadın kapasitesinin üstünde çalıştığı ve bunun talep istikametli enflasyon artışına yol açacağını gösteri­yor. Buna karşılık çıktı açığının “negatif” olması ise iktisatta zayıf talep kaynaklı arz fazlalı­ğı yahut atıl kapasite bulunduğu, bunun da enflasyonda düşüşe neden olacağı manasına geliyor.

Merkez Bankası’nın, şubat ayında yayımlanan yılın birinci enf­lasyon raporunda, çıktı açığı­nın eksiye geçeceği, diğer de­yişle talep azlığı nedeniyle eko­nominin potansiyelinin altına ineceği ve dezenflasyon süre­cinin başlayacağı tarih olarak “mayıs ayı” öngörülmüştü.

Banka, dezenflasyonda başlan­gıç işareti niteliğindeki çıktığı açığının negatife dönüş tarihi­ne ait projeksiyonları tut­madığı için gayeleri son iki enflasyon raporunda da revi­ze etmek zorunda kaldı. Mayıs ayında yayımlanan yılın ikinci enflasyon raporundaki projek­siyonda bu tarih temmuz ola­rak revize edildi. Geçen hafta açıklanan üçüncü enflasyon ra­porunda ise negatif çıktı açığı için öngörülen tarih bu sefer ey­lül ayına ertelendi.

Şubat ayı projeksiyonunda 2023’ün son çeyreğinde çıktı açığının müspet yüzde 1,6 oldu­ğu ve 2024’ün birinci çeyreğin­de bunun yüzde 0,9’a düşeceği öngörüldü. Lakin bu yılın birinci çeyreğine ait projeksiyon, mayıs raporunda yüzde 2,8, ağustos raporunda da yüzde 3,1 müspet kıymetine revize edildi. Mayıs raporunda müspet yüzde 1 olarak varsayım edilen bu yılın ikinci çeyreğine ait çıktığı açığı da ağustos raporunda yüz­de 1,5 olarak güncellendi.

Merkez Bankası’nın son enflasyon raporunda, enflas­yonla ilgili temel varsayım ve değişkenlerde birinci yarı gerçek­leşmelerine ait şu değer­lendirme yer aldı:

“Talep şartları, 2024 yılının birinci çeyreğinde bir evvelki enf­lasyon raporu öngörülerine kı­yasla bir ölçü daha güçlü sey­retmiş ve iç talep dirençli seyri­ni korumuştur. Birinci çeyrekte özel tüketimin büyümeye katkısı azalırken, net ihracatın katkısı artmış, bu durum büyümenin kompozisyonu açısından daha istikrarlı bir talep görünümüne işaret etmiştir.

Yılın ikinci çey­reğine ait talep göstergele­ri birinci çeyreğe kıyasla yavaşlama ima etmekle birlikte, hala enf­lasyonist seviyede ve bir önce­ki enflasyon raporu öngörüle­rinin üzerinde seyretmektedir. Bu çerçevede, 2024 yılının birinci ve ikinci çeyreği için çıktı açı­ğı iddiaları üst istikametli gün­cellenmiştir.”

ENFLASYONDA DIŞSAL ETKİLER

Dünya’dan Naki Bakır’ın haberine nazaran, mayıs ayı enflasyon raporun­da enflasyonla ilgili dışsal et­kiler kapsamında, global bü­yüme görünümüne ait var­sayımlar ağustos raporunda büyük ölçüde korundu. Global büyümeye ait göstergeler­deki sonlu artışın hizmet sek­törü öncülüğünde yılın ikinci çeyreğinde de sürdüğü belirti­lerek, yılın geri kalanı için, Tür­kiye’nin ticaret ortaklarından Euro Bölgesi için büyüme tah­minleri üst istikametli güncel­lenirken Orta Doğu ve Afrika (ODA) ülkelerinin büyüme gö­rünümünde kayda bedel bir bo­zulma olduğuna işaret edildi.

Bu gelişmeler ışığında, Türkiye’nin dış ticaret ortakları baz alına­rak hazırlanan İhracat Ağırlık­lı Global Büyüme Endeksi yıl­lık büyüme varsayımı 2024 yılı için 0,1 puan aşağı istikametli güncel­lenerek yüzde 2’ye çekilirken, 2025 yılı için 0,1 puan artışla yüzde 2,4’e revize edildi.

FAİZ İNDİRİMİNDE TEMKİNLİ YAKLAŞIM

Üçüncü enflasyon raporun­da yer alan tahlile nazaran, geliş­miş ülkelerde enflasyon görü­nümündeki olumlu gelişmele­re rağmen merkez bankalarının faiz indirimlerinde temkin­li olacakları bekleniyor. Küre­sel işgücü piyasalarının denge­lenmeye başlaması ile hizmet bölümünde fiyat artışları ya­vaşlarken, emtia fiyatlarında­ki dalgalanmalar ve jeopolitik gelişmeler global enflasyo­nun düşüş sürecini olumsuz et­kiliyor.

Hizmet enflasyonu ana eğiliminin ABD verisinde daha besbelli olmak üzere geriledi­ği izleniyor. Bu çerçevede, ge­lişmiş ülke merkez bankaları­na ait faiz indirim fiyatla­maları enflasyon görünümdeki olumlu gelişmelerle birlikte güçlense de merkez bankaları data odaklı yaklaşımla ihtiyat­lı duruşlarını sürdürüyor. Ge­lişmekte olan ülkelerin ise enf­lasyon oranlarının amaçlarına daha yavaş yaklaşmasına bağlı olarak faiz indirim süreçlerin­de bir ölçü daha temkinli ol­dukları gözleniyor.

Bu görünüm altında önümüzdeki periyotta enflasyondaki düşüşe bağlı ola­rak gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde faiz indirimlerinin sürmesi muhtemel görülüyor. Lakin, global enflasyonun mevcut seviyesi, katılıklar ve jeopolitik riskler değerlendirildiğinde in­dirim süreçlerinin nakdî sıkı­lığı koruyacak ve enflasyondaki düşüşü destekleyecek formda sürdürülmesi bekleniyor.

PETROL FİYATLARI NE OLUR?

Jeopolitik gelişmeler ve kü­resel büyüme görünümü emtia fiyatları üzerinde tesirli olma­ya devam ediyor. Mayıs ayında düşen petrol fiyatları, haziran ve temmuz aylarında sonlu bir ölçü yükselmiş bulunu­yor. Petrol fiyatlarında son dö­nemde görülen dalgalanma, Ortadoğu ve Ukrayna’daki ge­rilimler başta olmak üzere je­opolitik gelişmelerin tesirine bağlanıyor.

OPEC+ üye ülkele­rinin üretim kesintilerine de­vam etmesi de petrol fiyatları üzerinde arz istikametli olarak tesirli oluyor. Raporda, 2024 yılı orta­lama petrol fiyatları öngörüsü varilde 86,4 dolardan 84,2 do­lara revize edilirken, endüst­riyel metal ve ziraî emtia fiyatlarının gerilediği, böyle­ce, güç emtia fiyatlarındaki artışın, güç dışı emtia fiyat­larıyla dengelendiğinden ha­reketle, ithalat fiyatlarının ge­neline ait varsayımlardaki güncelleme sonlu kaldı.

GIDA ENFLASYONU KESTİRİMİ YÜKSELDİ

Merkez Bankası’nın bir ön­ceki enflasyon raporunda 2024 için yüzde 34,6 olarak öngörülen yıllık besin enflas­yonu varsayımı, son raporda sonlu bir artışla yüzde 35,5’e yükseltildi. Besin kümesinde yıl­lık enflasyon 2024 yılının birinci çeyreğinde yüzde 70,4 ile bir evvelki enflasyon raporu var­sayımlarının üzerinde gerçek­leşmişti. Besin fiyatlarında yıl­lık artış haziran sonu prestijiyle yüzde 68,1’e, temmuz sonun­da da yüzde 58,9’a geriledi. Bu ortada Merkez Bankası 2025 yılı besin enflasyonu kestirimini ise yüzde 15 olarak korudu.

BAŞLICA RİSKLER

Banka’nın son raporunda, 2024, 2025 ve 2026 için belirlenen enflasyon amaçları korunurken, önümüzdeki periyotta gayret ve amaçlar açısından esas riskler şöyle sıralandı:

-Hizmet fiyatlarında süren katılığın tüketici enflasyonu üzerinde üst istikametli risk oluşturması

-Temmuzda ölçülü seyir izleyen besin fiyatlarında, mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıkların taze meyve ve zerzevat fiyatları üzerinde ve arz taraflı faktörlerin genelde üst istikametli risk yaratma olasılığı

-Piyasa iştirakçileri, firmalar ve tüketicilerin enflasyon beklentilerinin gerilemekle birlikte Merkez Bankası kestirimlerinin üzerinde kalmaya devam etmesi

-İç talebin ikinci çeyrekte düşmekle birlikte hala enflasyonist seviyelerde seyretmesi

– Emtia fiyatları evvelki periyoda nazaran olumlu seyir izlese de jeopolitik gelişmeler kaynaklı oynaklıklar riski

patronlardunyasi.com