Cepte kaçak rekoru: 7 milyon telefon kayıt dışı

Yüzde 100’ü aşan vergi, 30 bini geçen pasaport kayıt fiyatı ve sıfır taksite karşın cep telefonunda hem ithalat sayıları hem de kayıt dışı kullanım rekor seviyeye ulaştı. 11,5 milyon resmi satışa karşılık 7 milyon adede yaklaşan bir de kayıt dışı iktisat oluştu. Bölüm yetkilileri daha evvelki uygulamaların çok da işe yaramadığına dikkat çekerek, “Vatandaşın telefona ulaşmasını ne kadar engellerseniz kayıt dışı da o kadar büyür. Bir de aksisini deneyin” teklifinde bulundu.

Ekonomim’den Yener Karadeniz’in haberine nazaran, son yıllarda gerek ithalatı düşürmek, gerek yurtdışından yolcu beraberi telefon getirmek ve gerekse kayıtsız telefon kullanımını azaltmak maksadıyla getirilen tedbirler, bekleneni veremedi. İthalat adet olarak son 3 yılın en yüksek düzeyine yükselirken bedel olarak tüm vakitlerin rekorunu kırdı. Benzeri halde yolcu beraberi getirilen ve IMEI kaydı yapılan taşınabilir aygıt sayısı 1 milyona yaklaşırken IMEI kaydı yapılmadan vergisiz kullanılan aygıt sayısı ise 1,5 milyonu geçti.

Klonlanmış telefon sayısı ise 3,5-4 milyon ile yeniden rekor seviyeye çıktı. Taşınabilir İrtibat Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş Adamları Derneği (MOBİSAD) Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, kısıtlayıcı tedbirlerin tüketicileri kayıt dışına ittiği üzere ülkenin de vergi kaybına yol açtığını vurgulayarak, “Rakamlar gösteriyor ki bugüne kadar uygulanan reçete işe yaramadı. İthalat artmaya, kayıt dışı ise büyümeye devam etti. Tüketicinin telefona ulaşmasını zorlaştırmak yerine gerek taksit gerek de düşük vergi ile kolaylaştırmak hem kayıt dışını düşürecek hem de vergi kaybını azaltacaktır. Bir de bu yolun denenmesinde yarar var” dedi.

Salgın sonrası artan hızlanan teknolojik gelişmeler tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de mobilitenin artmasına yol açtı. 2022 sonu prestijiyle taşınabilir abone sayısı 90.3 milyona ulaşırken sayılar cep telefonu satışlarına da yansıdı. Yıllık 12 milyona yakın resmi satışın gerçekleştiği pazar, milyarlarca dolarlık büyüklüğe ulaştı. İthal eserlerin hakim olduğu bölümde alınan sert tedbirlere karşın ithalat son yıllarda kıymette olduğu üzere adette de yükselmeye devam etti. Türkiye’ye gelen akıllı telefonlardan hali hazırda evvel yüzde 1 Kültür Bakanlığı payı, sonra yüzde 12 TRT Bandrol fiyatı kesiliyor. Akabinde tüm bu sayılara yüzde 50’ye varan oranda ÖTV ve yüzde 20 de KDV ekleniyor. Yani toplam vergi oranı yüzde 100’ü geçiyor. Artan kur ise fiyatlara yansıyor. Bu da son yıllarda birçok markanın giriş segmenti eserlerde Türkiye’de üretime başlamasına yol açtı.

İTHALATTA TÜM VAKİTLERİN REKORU

Ancak görünen o ki ne vergi yolu ile artırılan tedbirler, ne yerli üretim atağı ne de taksit sonu, pazarda beklenen etkiyi yaratmadı. Türkiye İstatistik Kurumu datalarına nazaran 2021’de 4,3 milyona kadar düşen ithal telefon adedi, geçen yılın tamamında 5,1 milyonu geçti. Cep telefonu ithalatına ödenen fatura ise 2 milyar 374 milyon dolar ile tüm vakitlerin en yüksek pahasını gördü. Üstelik ithal edilen telefonların segmenti de yükseldi. Telefon başına ithalat pahası 2019’da 152 dolar iken kelam konusu sayı takip eden yıllarda sırasıyla 195 dolar, 367 dolar, 296 dolar ve 463 dolara yükseldi. 2023 sonu prestiji ile bu sayılara yalnızca vergilerin eklenmesi ile telefon başına paha en az 30 bin TL’yi buluyor.

Sektörde kayba yol açan bir öbür sorun ise yolcu beraberi telefon… Yetkili merciler bu alanda da tedbirleri artırdı ve son 3 yılda kayıt fiyatını 6 bin TL’lerden 2023’te 20 bin TL’ye ve bu yıl da 31 bin 692 TL’ye çıkardı. Fakat bu vergilere karşın oluşan fiyat farkı bu kanalda da büyümeyi durduramadı. BTK datalarına nazaran, 2022 yılında 22,6 milyon cep telefonu kayıt altına alındı. Yurt dışından yolcu beraberinde getirilerek kayıt altına alınan aygıt sayısı 2022’de yıllık yüzde 666 artışla 844 bin 877’ye ulaştı 2023’ün 11 aylık periyodunda ise kelam konusu sayı 815 bin 289’a çıktı. Yılın tamamında bu sayının 2022’yi de geride bırakarak 900 bine yaklaşması bekleniyor.

KLONLANMIŞ TELEFON SAYISI 4 MİLYONA ULAŞTI

Sektörde en büyük tehlike ise klonlama… Kullanılmayan telefonların IMEI numarasının kopyalanmasına dayanan bu alan kayıt dışı olduğu için kesin sayı bilinmiyor lakin dal yetkilileri 3,5-4 milyona ulaşan bir sayıdan bahsediyor. 2021’de bu kapsamda 2 milyon adetlerden bahsedildiği düşünüldüğünde bu alanda da yüzde 100’e yakın bir artış olduğu görülüyor. Geçen yıl getirilen düzenleme ile kullanılmayan telefonların IMEI havuzundan silinme müddeti düşürüldü lakin karar, çeşitli hazırlık süreçleri nedeni ile şimdi uygulamaya geçmedi.

“ALINAN KARARLARI SONUÇLARI İLE DEĞERLENDİRMEK LAZIM”

MOBİSAD Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, klonlama da dahil olmak üzere kayıt dışında tarihi dorukların yaşandığını söyledi. Turnacı Klonlama formülünü ortadan kaldırmak maksadıyla IMEI havuzundan silinme mühletinin yıldan 1 yıla düşürülmesi kanunu, vatandaşların ve teknik servislerin mağdur olmaması için muhakkak geliştirme ve düzenleme sürecinden geçiyor. Yakın vakitte yürürlüğe girmesini bekliyoruz. Lakin görünen o ki ne kadar tedbir alırsak alalım vatandaşın cep telefonu edinimini engelleyemiyoruz. Vatandaş dijitalleşmeyi özümsedi. Cep telefonu bir lüks olmaktan çıkıp gereksinim haline geldi. Bu nedenle aygıta ulaşım zorlaştıkça vatandaş alternatif kanallara yöneliyor ve bu kanalların başında da kayıt dışı geliyor. Zira kayıt içinde fi yatlar çok yüksek ve taksit yok” dedi. Taksit kısıtlamasının hakikat tespit edilemediği ve kontrol düzeneğinin da oturmaması nedeni ile vatandaşın daha yüksek faiz ödeyerek taksit ile alım yaptığını anlatan Turnacı, “Aldığımız kararlar vatandaşın işini zorlaştırsa da durduramıyor ve dalın kanunî kanalını daraltmaktan öbür bir sonuç da vermiyor. Optimist varsayımlar ile klonlama 3,5-4 milyona ulaştı. Bu alanda tarihi bir tepe bu sayı. İthalat ise yeniden dorukta. Alınan kararları sonuçları ile kıymetlendirmek lazım. Bizim bölümümüzde bu kararlar ne kadar işe yaradı bunu masaya yatırmak lazım” dedi.

ILLEGAL YOLA İTİLİYORLAR

Tüm bunların daha evvelki usullerin çok da işe yaramadığının bir göstergesi olduğuna dikkat çeken Turnacı, “Vergi indirimi ve taksit uygulaması ile yurtdışı ile fi yat makasını düşürsek esasen bu sistemlere gereksinim kalmayacak. Bir de bu sistemi deneyelim. Başka tedbirlerin sonuca gitmediğini görüyoruz” tabirlerini kullandı. Hali hazırda yenilenmiş aygıtlar hariç sıfır telefonda kredi kartına taksit yasağı var. Fakat kredilendirme sistemi ile 12 bin TL üzerinde 3 taksit olarak uygulanıyor. Turnacı, “Bugün ortalama 30 bin TL’lerde aygıt fi yatlarının oluştuğu noktada aylık 10 bin TL taksit ulaşılabilir olmaktan çıkıyor. Bu da vatandaşı alternatif yasa dışı kanallara itiyor. Vatandaş esasen faiz ödeyerek yüksek taksitle alıyor. Bugün arama motorlarına yazın kapınızdan gelip taksitle telefon satanlara ulaşabilirsiniz. Bu sefer kurala uyup taksit yapmayan cezalandırılıyor” dedi.

patronlardunyasi.com